به نام خداوند همه مِهر مِهر وَرز
درس 37 : همه در محضر او
یکی از نکته های اخلاقی مورد اشاره پیامبراکرم صلی الله علیه و آله در خطابه این عبارت است :
"مَعاشِرَالنّاسِ، لاتَمُنُّوا عَلَىَّ بِإِسْلامِكُمْ، بَلْ لاتَمُنُّوا عَلَىاللَّهِ فَيُحْبِطَ عَمَلَكُمْ، وَيَسْخَطَ ...." سپس در آخر این فراز به آیه ای از قرآن مجید اشاره می فرمایند : "ان ربکم لبا المرصاد" «مرصاد» در این آیه به معنای کمین گاه است و از ریشه رَصَد می باشد که به معنای کمین کردن است. در این عبارت قرآنی 3 تأکید وجود دارد: یکی «اِنَّ» به معنای حتماً و دیگری «ربکم لبالمرصاد» که جمله اسمیه است که تأکید آن از جمله فعلیه بیشتر است و دیگر لام ابتدائیه در خبر لبالمرصاد می باشد.
نکته های اخلاقی این فراز از خطابه که تعدادی از آن ها توحیدی است؛ مانند همین عبارت «ان ربکم لبالمرصاد» که نظیر این آیه در قرآن کریم وجود دارد: " وَ اللَّهُ مِنْ وَرائِهِمْ مُحيط" خدا از پشتِ مردم به آن ها احاطه دارد. همه‌ی این آیات و آیات مشابه دیگر حاکی از این حقیقیت است که خداوند به بندگان خود نزدیک است ولی مراقبت و مواظبت خدا در آیه فوق ( ان ربکم لبالمرصاد ) بیشتر است. این آیات و بالاخص این آیه مورد بحث، به انسان این آمادگی را می دهد که از نظر اعتقادی و قلبی خود را از حضور خدا غایب نداند. این آیات حاکی از تسلط و مواظبت خدا می باشد که در قرآن به فراوانی وجود دارد.
مانند "قاصم الجبارین"، "خیر الماکرین"، "نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَريد" ( ما به انسان از رگ گردن نزدیکتریم ) که در این آیه مخصوصاً خداوند با بیان رگ کردن که حالت فیزیکی داشته و مثال مملوس برای قرابت مراقبت خود به صورت مشهود بیان نموده است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در این فراز از خطابه ی غدیر می فرماید: «برای اسلامتان بر من منت نگذارید و بر خدا هم منت نگذارید که عملتان حبط می شود و خداوند بر شما خشم می گیرد و شما را به شعله های از آتش و مسِ گرفته که در جهنم است، مبتلا می کند و خدا در کمین گاه است.»
شاید این تعبیرات ویژه منافقانی باشد که اصحابه صحیفه بودند و نامه امضا کرده تا از انجام رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله در انتخاب جانشین خود جلوگیری کنند و یا شاید اشاره به این مطلب باشد که خداوند از همه پنهان کاری های شما خبر دارد. سیره‌ی اهل بیت علیهم السلام و یا انسان های حکیم این بوده که در برخورد با افراد می فرمودند: «جایی را پیدا کنید که خدا حضور نداشته باشد. سپس هر چه می خواهید گناه و معصیت کنید.»
چرا که پیامبر و اهل بیت علیهم السلام تمام عنایتشان این بود که به مردم تذکر دهند خدا همه جا هست و به تمام اعمال ما نظارت دارد. اما بعضی اوقات که انسان ها خیلی مبتلا به گناه می شوند و گناهان آنان عاقبت سویی برای آنها ندارد، فکر می کنند که گناه آنان مهم نبوده است ولی قرآن جواب این افراد را داده است:" وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذينَ كَفَرُوا أَنَّما نُمْلي لَهُمْ خَيْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلي لَهُمْ لِيَزْدادُوا إِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهين " خیال نکنند کسانی که کافر شدند، که مهلت ما به نفعشان است. به آنها مهلت می دهیم تا شقاوت خود را به نهایت برسانند. خلاصه اینکه مهلت خدا دلیل بر عجز او و یا عمل نیک ما نمی باشد بلکه مهلت می دهد تا انسان در امتحانات به نحو کامل ماهیت خود را نشان می دهد. توصیه هایی که در مورد گفتن اذکار در مواقع مصلحت (آسایش) مثل سبحان الله، الحمد الله، الله اکبر و غیره وارد شده است همه بخاطر این است که انسان خود را همیشه در محضر او ببیند، او را شاهد و ناظر و مراقب اعمال خود بداند و اگر چنین شد دیگر انسان بی توجه به اعمال خود نشده و عصیان و نافرمانی خداوند متعال را انجام نمی دهد. خداوند به همه ما توجه به حضور خداوند مخصوصاً در نمازها، و حضور قلب عنایت فرماید.
منابع:
سروش آفتاب، ص 50
(85) البروج : 20
(50) ق : 16
(3) آل عمران : 178
