به نام خداوند همه مِهر مِهر وَرز
درس 40 : اسلام ؛ یک مجموعه کامل
همانطوری که در دروس گذشته بیان شد، تذکرات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در خطابه ی غدیر در 2 دسته جای می گیرند.
1- تذکرات مستقیم : در این نوع تذکرات پیامبر صلی الله علیه و آله، بی پرده و صریح یک مسئله اعتقادی را بیان ومخاطبان را به عمل به آن دعوت می کنند. مانند معاشر الناس ! التقوی، التقوی ...
2- تذکرات غیر مستقیم
الف ) صفاتی از خداوند متعال را به صورت غیر مستقیم بیان می کنند : مثلاً توحید را در قالب این الفاظ پر معنا و سنگین اشاره می فرمایند :اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی عَلا فی تَوَحُّدِهِ وَ دَنا فی تَفَرُّدِهِ وَجَلَّ فی سُلْطانِهِ...
ب ) بیان صفاتی از خداوند متعال که مشترک با انسان است و انسان ها می توانند به آن عمل کنند.
تذکر : تمام صفات الهی مختص به ذات اقدس احدیت است و هیچ کس نمی تواند در آن صفات با خداوند برابری کند ولی در پاره‌ای از صفات، انسان ها با خداوند اشتراک لفظی دارند. مثلاً خداوند علیم است، انسان ها نیز می توانند دانا باشند و غیره. ولی خداوند در احد و لم یلد و لم یولد شریک و همتا ندارد. در صفاتی که بشر با خداوند اشتراک لفظی دارد، پیامبر صلی الله علیه و آله با اشاره غیر مستقیم ( تذکر غیر مستقیم ) بشریت را بیدار می کنند تا با توجه به صفات الهی، در جهت پیاده سازی آن صفات در خود اقدام کنند.
ج) دسته سوم بیان صفاتی از خود است. به مخاطبان توصیه می کنند: اگر می خواهید پیرو من باشید باید این صفات را در خود پیاده کنید. مثلاً هنگامی که این حقیقت را بیان می کنند که جبرئیل به من 3 بار نازل شد تا موضوع ولایت امیرمومنان علیه السلام را بیان کنم و من به دلیل اطلاع از خدعه و نیرنگ دغل کاران از این کار سرباز زدم و من به تک تک این منافقان آگاهی دارم و اگر بخواهم آنان را رسوا می کنم ولی با آنان با کرامت برخورد می کنم. پس درس اخلاقی غیر مستقیم این است که اگر می خواهید پیرو پیامبر صلی الله علیه و آله باشید، باید با مردم برخورد کنید و در خطا و لغزش های افراد از آنها چشم پوشی کنید.
د) در این خطابه، پیامبر صلی الله علیه و آله 198 بار، صفات امیرمؤمنان و اهل بیت علیهم السلام را بیان فرموده اند که برخی از آن ها قابل تبعیت کردن نیست، مثل اول مؤمن بودن، کسی که در جای پیامبر صلی الله علیه و آله خوابیده و غیره و ... ولی پاره ای از صفات برای دیگران قابل تبعیت است مثل فداکاری آن حضرت، صابرو شاکر بودن علی علیه السلام و غیره.
این روش که پیامبر صلی الله علیه و آله همراه با مسائل اعتقادی، مسائل اخلاقی را بیان می کنند حاکی از این حقیقت است که ایمان همراه عمل باید باشد.
( الایمان عمل کله) ایمانی که تنها در مرحله قلب بماند انسان را به تعالی و ترقی نمی رساند.
در قسمت 8 خطابه نیز پیامبر صلی الله علیه و آله اختصاصاتی را برای امام عصر علیه السلام بیان می کنند که در جایی آن ویژگیها مختص به وجود اقدس حضرتش می باشد. مثل عبارت اول: "الا ان خاتم الائمه منا ..." ولی در فرازهای بعدی ویژگی های امام عصر علیه السلام قابل تبعیت است مثل : " الا انه یسم کل ذی فضل بفضله و کل ذی جهل بجهله " . این عملکرد حضرت باید برای سایرین، مشقی باشد و ما به همه دانشمندان، ارزش و بها داد و جاهلان را در جایگاه درست تلقی کرده و ارزش معادل عالمان، ندهیم.
با توجه به خطابه ی غدیر، بیان پیامبر صلی الله علیه و آلهو اشاره به ویژگی های خدا، پیامبر و اهل بیت علیهم السلام متوجه می شویم که این اسلام دین عملی است و پیامبر صلی الله علیه و آله حلقه اعتقادات، اخلاق و فقه را یک جا بیان کردند. 17 بار احکام فقهی که از 8 حکم ( حلال و حرام – امر به معروف – حج و عمره، نماز و روزه و ... ) صحبت کرده اند. این ها همه حاکی از این است که این دین به عنوان یک مجموعه مطرح است و باید از اعتقادات شروع و به جوارح و عمل به ارکان ختم شود و کسانی که فقط در مرحله اعتقاد صرفاً باقی مانده اند در آینده در همان اعتقادات نیز دچار آسیب شده و از ذهن و قلبشان پاک می شود و یا اینکه عامل ترقی آنها نخواهد بود و بال پرواز آنها نمی شود.
منابع
الكافي (ط - الإسلامية) / ج2 / 34 / باب في أن الإيمان مبثوث لجوارح البدن كلها ..... ص : 33
سروش آفتاب، ص 68
سروش آفتاب، ص 70
