«وَ مَنَّ عَلَيْهِمْ بِنِعْمَتِهِ»

«و عطایش منّت‌گذار.»
خداوند متعال به نعمت خودش در «کُلَّ شَی ءٍ» به انسان‌ها منّت نهاده است. قرآن کریم می‌فرماید: ﴿ ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یوْمَئِذٍ عَنِ النَّعیمِ ﴾(1) در روز قیامت از نعیم پرسیده می‌شود.
در روایات هست که از امام علیه‌السّلام می‌پرسند این نعیم چیست؟ آیا خدا با این بزرگی و جلال و عظمتی که دارد، به خاطر آب‌ونانی که به مردم می‌دهد از مردم سؤال می‌کند و منّت می‌گذارد؟ می‌فرمایند: خیر! خدا اَجَلِّ از این است. می‌پرسند پس نعیم چیست؟ می‌فرمایند: ولایت ما اهل‌البیت است.
خداوند در آیه‌ی دیگر می‌فرماید: ﴿ لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ ﴾(2)یعنی برای ارسال رُسل و انزال کتب، لفظ «منّت» را به‌کاربرده.
ضمیر «هُم» در «عَلَیهِم» به «کلَّ شَیءٍ» می‌تواند برنگردد و به ذوی العقول و انسان‌های مختار و صاحب‌اختیار برگردد.
«بِنِعمَتِهِ» یعنی به‌وسیله‌ی نعمتش منّت گذاشته، که نعمتش ولایت است. حتّی می‌شود نزدیک به‌یقین بگوییم که منظور از این «نِعمَتِهِ» ولایت حضرت امیرالمؤمنین و ائمّه‌ی اطهار علیهم السّلام است؛ چرا‌که پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله وقتی در غدیرخم می‌خواهند امیرالمؤمنین علیه‌السّلام را معرّفی کنند، خدا را حمد می‌کنند.
این حمد ایشان حالتِ براعت استهلال دارد؛ یعنی جملاتی می‌فرمایند که این جملات، علامتی شود بر این‌که نشان بدهند که در آینده به چه نعمتی می‌خواهند اشاره و راجع به آن صحبت کنند. آن نعمت، ولایت حضرت علی علیه‌السّلام است که در کنار ایشان ایستاده‌اند.
«و مَنَّ عَلَیهِمْ بِنِعْمَتِهِ» دو گونه معنا می‌شود. یکی منّت گذاشته بر «کُلَّ شَیءٍ» به‌وسیله‌ی نعمتی که دارد؛ یکی هم منت گذاشته‌ بر ذوی العقول و انسان‌ها.
پس «بِنِعمَتِهِ» یعنی ولایت حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السّلام.

والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاتُه
 

منابع:

1) التکاثر (102): 8.
2) آل‌عمران (3): 164.