امیرالمومنین علیه السلام سرپرست مردم است پس از پیامبر صلی الله علیه واله

رضایت الهی در گرو تبلیغ رسالت

 

ولایت امیر المومنین علیه السلام برهمگان واجب است.

خلاصه درس پنجم:

1- بِسْمِ‏ اللَّهِ الرَّحْمانِ الرَّحيمِ،  يا أَيُهَاالرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّك ــ في عَلِي يَعْني فِي الْخِلاَفَةِ لِعَلِي بْنِ أَبي طالِبٍ  ــ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ  وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النّاسِ ... أَنَّ عَلِىَّ بْنَ أَبى طالِبٍ أَخى وَ وَصِيّى وَ خَليفَتى (عَلى‏ أُمَّتى) وَالْإِمامُ مِنْ بَعْدى، الَّذى مَحَلُّهُ مِنّى مَحَلُّ هارُونَ مِنْ مُوسى‏ إِلاَّ أَنَّهُ لانَبِىَّ بَعْدى وَهُوَ وَلِيُّكُمْ بَعْدَاللَّهِ وَ رَسُولِهِ، ؛ در اين عبارت، از 5 واژه تعبير به امامت و جانشيني شده‌است: برادر، وصی، خليفه، امام، ولیّ.
2- خلافت در لغت يعني پايش را جاي پاي پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله گذاشته است. اينجا پيامبر خليفه را معرفي مي‌فرمايند: عليّ ابن ابي طالب عليه السلام
3- آيه با عبارت يا أَيُهَاالرَّسُولُ  آغاز و در ادامه عبارت وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ  آمده است. يعني اين كار آخرين مرحله‌ي پيام‌رساني است. بديهي است بايد بحث در مورد تداوم رسالت و جانشيني رسول باشد. برخي از اهل تسنن مي‌گويند اين آيه در مورد وضو يا برخي احكام دیگر است؛ اما با توجه به اين‌كه احكام در طي رسالت بارها و بارها - به‌ صورت عمومي - آموزش داده شده با عبارت وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ هماهنگی ندارد؛ اما حكم خلافت تا به حال در اين تريبون‌هاي بزرگ ارائه نشده‌است.
4- أَنْ أَقُومَ في هذَا الْمَشْهَدِ  فَأُعْلِمَ كُلَّ أَبْيَضَ وَأَسْوَدَ نشان مي‌دهد وظيفه انقياد و پذيرش امامت اميرمؤمنان علیه السلام و فرزندان گرامي‌شان بر عهده همگان است و احدي از آن مستثني نيست. سياه و سفيد كنايه از همگان است.
5- أَنَّ عَلِي بْنَ أَبي طالِبٍ أَخي وَ وَصيِّي وَ خَلِيفَتِي عَلَی اُمَّتِي وَ الْإِمَامُ مِنْ بَعْدِي ؛ ابتدا امير مؤمنان  علیه السلام را برادر خود مي‌خوانند كه ناظر به نزديكي بسيار نزديك ايشان به پيامبر است – به حدي كه گويا از يك پدر و مادر زاده شده‌اند - . براي وصايت نيز حد تعيين نكرده‌اند و درنتيجه اين وصايت افاده عموم مي‌كند. يعني در همه امور، وصي من علي بن ابي‌ طالب علیه السلام است. در ادامه توضيح شفاف‌تر مي‌دهند كه خليفه (جانشين) من در امت، ايشان (علي بن ابي‌ طالب) است. امت ايشان نيز شامل مسلمانان از زمان پيامبر تا قيامت است: وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ . مَنْ بَلَغَ نشان‌دهنده شمول امت بر مسلمانان اعصار بعدي (علاوه بر مسلمانان عصر پيامبر) است ؛ و بالاخره الْإِمَامُ مِنْ بَعْدِي يعني پيشواي بعدي علي بن ابي‌ طالب است.
6- الَّذي مَحَلُّهُ مِنّي مَحَلُّ هارُونَ مِنْ مُوسي‏  إِلاَّ أَنَّهُ لانَبِي بَعْدي ؛ اهل مدينه و مكه (به‌واسطه‌ي مهاجرت برخي يهوديان) به خوبي مي‌دانستند شأن هارون نسبت به موسي در جانشيني و وزارت است. پيامبر اين نكته را هم يادآور مي‌شوند كه من ختم رسولانم و جانشين من ديگر قانون‌آور (نبي) نيست.
7- وَهُوَ وَلِيُّكُمْ بَعْدَاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ؛‌ بعد در اين جا تقدم رتبي را مي‌رساند. درنتيجه سنخ ولايت در اين عبارت، براي علي بن ابي‌ طالب و خداوند يكسان است؛ پس ولايت به معناي اولي به تصرف است. اگر ولي به معناي دوستي بود، بايد اين تقدم از بين مي‌رفت (مانند آياتي كه مي گويد دوستان شما خدا، رسول و مؤمنين اند).
8- وَقَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ تَبارَكَ وَ تَعالي‏ عَلَيَّ بِذالِكَ آيَةً مِنْ كِتابِهِ هِي :{إِنَّما وَلِيُّكُمُ‏اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَالَّذينَ آمَنُوا  الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ  و وَيُؤْتونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ} ؛‌ رسول خدا در اين جا به صراحت  مصداق آيه بالا را معرفي مي‌نمايند:  وَ عَلِي بْنُ أَبي طالِبٍ الَّذي أَقامَ الصَّلاةَ  وَ آتَي‏ الزَّكاةَ وَهُوَ راكِعٌ يُريدُاللَّهَ عَزَّوَجَلَّ في كُلِّ حالٍ
9- يا أَيُهَاالرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّك ــ في عَلِيٍ يَعْني فِي الْخِلاَفَةِ لِعَلِي بْنِ أَبي طالِبٍ وَ انْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ ؛  صريحا خلافت را حق علي - عليه السلام - بيان مي‌كنند. ضمن اين‌كه اهميت ابلاغ خلافت را مي‌رسانند.
10- اِعْلَمُوا مَعاشِرَ النّاسِ ذالِكَ فيهِ  وَافْهَموهُ  وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ قَدْ نَصَبَهُ لَكُمْ وَلِيّاً وَإِماماً ؛ اين عبارت اولا نشان مي‌دهد علي - عليه السلام – منصوب از طرف خداست؛ به عبارت دقيق‌تر امام را بايد خدا نصب كند. هم چنين اين عبارت نشان دهنده ولي بودن و مفروض الطاعه بودن علي - عليه السلام – است. آيه 124 سوره‌ي بقره (قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماما ) هم اثبات مي كند امامت منحصرا به جعل الهي است.
11-  وَ عَلي‏ كُلِّ مُوَحِّدٍ  بر مأموم بودن كليه موحدين (مسلمانان) در هر عصر و زمان دلالت دارد.
12- فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ هُوَ مَوْلاكُمْ وَإِلاهُكُمْ ثُمَّ مِنْ دونِهِ رَسولُهُ وَنَبِيُّهُ الْمخاطِبُ لَكُمْ،  ثُمَّ مِنْ بَعْدي عَلي وَلِيُّكُمْ وَ إِمامُكُمْ بِأَمْرِاللَّهِ رَبِّكُمْ،  ثُمَّ الْإِمامَةُ في ذُرِّيَّتي مِنْ وُلْدِهِ إِلي يَوْمٍ تَلْقَوْنَ اللَّهَ وَرَسولَهُ.  لاحَلالَ إِلاّ ما أَحَلَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَهُمْ،  وَلاحَرامَ إِلاّ ما حَرَّمَهُ اللَّهُ عَلَيْكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ هُمْ  در اين عبارات اولاً فرمان و ولايت خدا تثبيت مي شود؛ بعد تصريح به تقدم رتبي ولايت خدا، پيامبر، امير مؤمنان علیه السلام و فرزندان پاك و گرامي‌شان دارد. در گام بعد به تداوم رشته‌ي امامت تا قيامت تصريح دارد و بالاخره تصريح به اين‌كه معيار حليت و حرمت، ائمه‌ي اطهارند: فَالْحَقُّ مَا رَضِيتُمُوهُ وَ الْبَاطِلُ مَا سَخِطْتُمُوهُ