درسی از خطابه

به نام خداوند همه مِهر مِهر وَرز ابلاغ ولایت، اتمام رسالت شروع بحث با استعانت از خداوند متعال و به مدد توفیقات الهی و عنایات خاصه‌ي حضرت امیرالمؤمنین عليه‌السّلام، و كسب اجازه و توشیح ملوکانه‌ي امام زمان، بقیة‌اللّه ارواحنا فداه بحث‌هایی درباره‌ي موضوعات امامت و امام، ولایت و ولي، خلافت و خليفه و وصایت و وصي در خطبه‌ي غدیر ارائه خواهيم كرد و به اذن‌اللّه نکته‌هايي پیرامون اين چهار موضوع، كه اصل ثقل خطابه‌ی غدیر هستند طرح خواهیم نمود. در بخش دوم خطابه‌ي غدیر پيامبر، صلي اللّه عليه و آله، می‌فرمایند: وَ اُقِرُّ لَهُ عَلى‏ نَفْسى بِالْعُبُودِيَّةِ وَ اَشْهَدُ لَهُ بِالرُّبوبيَّةِ، وَ اُؤَدّى ما اَوْحى بِهِ اِلَىَّ حَذَراً مِنْ اَنْ لااَفْعَلَ فَتَحِلَّ بى مِنْهُ قارِعَةٌ لايَدْفَعُها عَنّى اَحَدٌ وَ اِنْ عَظُمَتْ حيلَتُهُ وَ صَفَتْ خُلَّتُهُ، لاإِلاهَ إِلاَّهُوَ، لانَّهُ قَدْاَعْلَمَنى اَنّى اِنْ لَمْ‌اُبَلِّغْ ما اَنْزَلَ اِلَىَّ (فى حَقِّ عَلِىٍّ) فَمابَلَّغْتُ رِسالَتَهُ، وَ قَدْضَمِنَ لى تَبارَكَ وَ تَعالَى الْعِصْمَةَ (مِنَ النّاسِ) وَ هُوَ اللَّهُ الْكافِى الْكَريمُ. فَأَوْحى اِلَىَّ: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ، يا اَيُهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ (فى عَلِىٍّ، يَعْنى فِى الْخِلاَفَةِ لِعَلِىِّ ابْنِ أَبي‌طالِب) وَ اِنْ لَمْ‌تَفْعَلْ فَمابَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النّاسِ». (نیست معبودی جز او که دستورم داده و اعلام کرده که اگر در ابلاغ آن‌چه اینک بر تو فرو فرستاده‌ام کوتاهی کنی درحقیقت به هیچ‌یک از وظایف رسالت و ابلاغ من عمل نکرده‌ای. و هم ‌او (تبارک و تعالی) حفظ و نگه‌داری مرا در برابر مخالفان تعهد و تضمین کرده و او مرا کفایت‌کننده‌ای بزرگوار است. و اینک این است آن پیام که بر من نازل فرموده: بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم، یا أیُّها الرَّسولُ بَلِّغ ما أنزلَ إلَیکَ مِن ربک (فی عَلیٍ) و إِن لَم‌تَفعَل فَما بَلَّغتَ رِسالَتَک و اللّهُ یَعصِمُکَ مِنَ النّاسِ.) شروع خطابه با جملات سخت تحذیری: حضرت رسول صلّی الله علیه و آله و سلم بعد از اقرار به عبودیت خودشان و ربوبیت خداوند می‌فرمایند که من آن‌چه را كه خدا به من وحي كرده است ادا مي‌كنم و مي‌ترسم از اين‌كه اگر چنين نكنم عذاب‌هایی بر من نازل شود که کسی را توانايي دفع آن بلاها از من نباشد؛ گرچه اندیشه و مکر و حيله‌ي او بزرگ و دوستی‌اش با من زیاد باشد. از منظر روانی هم اين‌که اول اعلام می‌کنند ایشان بنده‌ي خدا هستند و خدا هم رب و پروردگار ایشان است، جالب توجه است. ابتداي اعلام امر ولایت در خطبه‌ي غدیر با یک‌سري جملات سخت و تحذیری انجام شده است. تحذیری؛ حتی برای خود پيامبر اكرم صلّی الله علیه و آله. چون می‌فرمایند: وَ اُؤَدّي ما اَوْحي بِهِ اِلَيَّ حَذَراً مِنْ اَنْ لااَفْعَلَ فَتَحِلَّ بي مِنْهُ قارِعَةٌ لايَدْفَعُها عَنّي اَحَدٌ ... از همان اولش تحذيري و سخت صحبت می‌کنند. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله می‌فرمایند که من باید این وظیفه را انجام بدهم چون اگر چنين نكنم ممکن است بلايي بر من وارد شود که کسی یارای مخالفت و مقابله با آن بليّت را نداشته باشد، اگرچه حیله و مکر او بزرگ و دوستی او با من زلال باشد. بعد مي‌فرمايند: لا اِلاهَ اِلاَّ هُوَ، يعني مولا و فرمانده و خدا فقط اوست و غیر او نیست. یعنی این‌که هیچ‌کس نمی‌تواند در مقابل او (که مُستثنا از تمام به ظاهر خدایان دیگر است و هم‌اوست كه خدای حقيقي است) تاب دفاع بیاورد. امر به ابلاغ رسالت از طرف خداوند متعال: بعد حضرت رسول صلّی الله علیه و آله اعلام می‌کنند که خدا به من گفته است اَنّي اِنْ لَمْ‌اُبَلِّغْ ما اَنْزَلَ اِلَيّ (في حَقِّ عَلي) فَمابَلَّغْتُ رِسالَتَهُ: اگر آن‌چه را که خدا در حق علی بر من نازل کرده است ابلاغ نكنم رسالت او را تبلیغ نکرده‌ام. یعنی به‌فرضِ عدم ابلاغ امر خداوند تمام رسالت من زير سؤال می‌رود. پس حضرت از همان ابتدا به‌طور قاطع، تحذیری و سخت این مسأله را اعلام می‌کنند. بعد از این تحذير و سختی می‌فرمایند که وَ قَدْضَمِنَ لي، تَبارَكَ وَتَعالَي، الْعِصْمَةَ مِنَ النّاسِ وَ هُوَ اللَّهُ الْكافِي الْكَريمُ. خداوند هم ضامن شده است تا من را از شر مردم و آزار ايشان حفظ بکند. البته كه خداوند کافی، کریم، بزرگوار و بخشنده است. و بعد حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله آیه‌ي تبلیغ، يعني آيه‌ي ۶۷ سوره‌ي مائده را تلاوت مي‌كنند. در ضمنِ آیه تفسیرش را هم می‌فرمایند و جالب است كه آیه را با "بسم اللّه الرحمن الرحيم" شروع مي‌كنند. از بین آیاتی که در خطابه‌ي غدير ذکر شده‌اند فقط سه آيه با "بسم اللّه" آغاز شده‌اند كه این آیه اولین آنها است. آيه‌ي دوم در سوره‌ي "حمد" است که در بخش هفتم آمده و سومي در سوره‌ي "عصر".  این مسأله نکته دارد و نکته‌اش  هم اهمیت آغاز و محتوا و گفتار این آیه است. حضرت رسول صلّی الله علیه و آله در ضمن تلاوت آیه، تفسیر آن را در نیز دو کلمه می‌فرمایند: يا اَيُهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّك. آن ما اَنزَلَ اِلیکَ مِن رَبِّک چیست؟ في علي، يعني فِي الْخِلاَفَةِ لِعَلِي ابْنِ أَبي‌طالِب درباره‌ي علی علیه السّلام است؛ یعنی خلافت و جانشینیِ علی ابن ابی‌طالب. وَ اِنْ لَمْ‌تَفْعَلْ فَمابَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النّاس. همانطور که می‌بینید، حضرت رسول صلّی الله علیه و آله مبحث امامت را در بخش دوم بعد از اقرار به عبوديت خودشان و ربوبيت خداوند با یک جمله‌ي تحذیری که من از خدا می‌ترسم و خدا من را برحذر داشته است شروع می‌کنند و اولین مرتبه آیه‌ي ابلاغ را که همانا اعلانِ آن مأموریت پیامبر صلّی الله علیه و آله بوده می‌خوانند و آن را به امیرالمؤمنین، علی ابن ابی‌طالب علیه السّلام و خلافت ايشان تفسیر می‌کنند. پيامبر اكرم صلّی الله علیه و آله در تفسير اين آيه راجع ‌به اميرالمؤمنين علیه السّلام توأمان دو كار انجام مي‌دهند: يكي آن‌كه آيه را عملاً تفسير مي‌كنند و دیگر اين‌كه به‌لحاظ تئوري مي‌خواهند بفرمايند که تفسير و تأويل آيات قرآن با من است. یعنی هم به‌طور نظري می‌فرمایند حق تفسیر آیات با ما است و هم به‌صورت عملي؛ در آن‌جا كه مي‌فرمايند يَعْني فِي الْخِلاَفَةِ لِعَلِي ابْنِ أَبي‌طالِب آيه را تفسیر می‌کنند و می‌فرمایند که تفسيرِ آيه با من است. بعد از این‌که به‌شكل تحذیری و بسيار به‌دقت و محكم بیان می‌کنند که اين كار را حتماً من باید انجام بدهم می‌فرمایند البته خداوند مرا تضمین کرده است و فرموده که وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النّاس. يعني خدا تو را از شر مردم نگاه می‌دارد؛ تو ترسان نباش. ادامه این درس در شماره آینده منتشر می‌شود.

 

تاریخ درج: 12/10/1395 | کد مطلب: 2 | تعداد نظرات: 0 | تعداد بازدید: 563