به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز
 

ابن تومرت

ابو عبدالله محمد بن عبدالله بن تومرت در روستایی از بلاد سوس واقع در مسجد الاقصی در سال ۴۷۱ هجری قمری به دنیا آمد. خانواده‌ی او بسیار فقیر بودند و به سختی روزگار می‌گذراندند ولی از آن جایی که دیدند فرزندشان عبدالله علاقه‌ی زیادی به کسب علوم دینی دارد اجازه دادند که او تحصیلات علمی خود را ادامه دهد. وقتی کمی بزرگتر شد برای کسب علم به تونس و آندلس سفر کرد. نخستین استاد ثبت شده‌ی او ابو عبدالله محمد بن علی مازری است که از فقهای مالکی می‌باشد. سپس او به اسکندریه و حج رفت و علم شریعت و حدیث نبوی را درشهر مکه آموخت. یکی از مشخصات بارز او اجرای امر به معروف و نهی از منکر با روشی افراطی بود. همین امر باعث می‌شد که او را از شهر‌های مختلف بیرون کنند.
او در بغداد نزد سه فقیه شافعی زمان یعنی: کیا ابوالحسنی هراسی و مبارک بن عبدالجبار و به نقلی محمد غزالی رفت و کسب علم نمود. هرچند از همان زمان نیز رگه هایی از عدم قبول اصول اسلامی اساتیدش به چشم می‌خورد. تا آن جایی که تاثیر مستقیم او در به آتش کشیدن کتاب احیا العلوم غزالی در تاریخ آمده است. ابن تومرت پس از یازده سال زندگی در سرزمین‌های شرق اسلامی در سال ۵۱۰ هجری قمری به مغرب و وطن خود بازگشت.

در راه بازگشت به مغرب بارها به خاطر افراط او در امر به معروف و نهی از منکر مردم و گاه سلاطین و والیان شهر‌ها او را اخراج می‌کردند. در شهر بجایه، عزیز بن منصور والی خوشگذران شهر مجبور شد مناظره ای با علمای شهر و او برگزار کند که ابن تومرت همه را شکست داد.
در این سال‌ها که مردم مغرب می‌دیدند که او به کشور بازگشته و قصد آبادانی و مبارزه با سلاطین را دارد کم کم به گرد او جمع شدند و ابن تومرت مریدان بسیاری پیدا کرد تا این که روزی در جنگ، او دستور به قتل عام گروهی از مردم عامی شهری را داد که او و مریدانش در آن پناه گرفته بودند و وقتی که یکی از اطرافیان علت را از او سوال کرد او رو به اصحابش گفت:« این سوال به معنای تردید از عصمت امام معصوم است.» و دستور قتل آن مرید را نیز صادر کرد.
از آن روز به بعد ابن تومرت خود را امام معصوم و قائم دین محمد صلی الله علیه و آله نامید. در سال ۵۱۵ هجری قمری در شهر تینمل زیر درختی معروف به شجره الخروب او از ده نفر از یاران مخلص و مردم آن ناحیه بیعت گرفت. سپس به همراه آن ده مرد که اینان را عشره می‌نامید به مسجد رفت و با گفتن علایم ظهور، خود را موعود و مهدی معصوم نامید. مردم با او بیعت کردند و به این ترتیب سلسله‌ی موحدون را تشکیل داد.
او و یارانش آماده جنگ با سلاطین و والی‌های اطراف شدند. سلطان مغرب نیز به یاری مخالفین ابن تومرت آمد و سرانجام در جنگی بزرگ ۴۰ هزار نفر از آن‌ها را کشت. حال ابن تومرت که در هنگام جنگ بیمار شده بود با خبر کشته شدن یارانش رو به وخامت گذاشت و سرانجام در ۲۵ رمضان ۵۲۴ هجری قمری در سن پنجاه سالگی مرد و رهبری موحدون را به عبدالمومن بن علی سپرد. آرامگاه او در مسجد تینمل هنوز باقی مانده است.
 

منبع:

تاریخ دولت اسلامی در آندلس- عنان – چاپ بیروت