به نام خداوند همه مِهر مِهر وَرز
ناشر کلام اميرِ کلام
جمع آوري و تدوين فرمايشات اميرِ کلام، وصيِّ خَيرُ الأنام، حضرت عليّ ابن ابي طالب عليهما السّلام، کاري بس ارزشمند و والاست که از هر کسي بر نمي آيد؛ آن هم در قرن چهارم هجري قمري که هيچ يک از وسايل سِرچ و جستجوي امروزي در اختيار نبوده است.
توفيق اين همّت و خدمت جز به نظر خودِ اميرِ عوالِم وجود، حضرت أميرالمؤمنين عليه السّلام ممکن و ميسّر نيست.
البته گردآورنده هم بايد داراي زمينه هايي خاصّ باشد.
بي شک همگان با نام کتاب «نهج البلاغه» که مجموعه اي از فرمايشات أميرالمؤمنين عليه السّلام است، آشنا هستند. نويسنده ي کتاب يا بهتر بگوييم گردآورنده ی کتاب ابوالحسن، محمّد بن حسين بن موسي موسوي بغدادي، معروف به «سيّد رضي» رَحِمَهُ الله است، که در سال ۳۹۵ ه.ق در محله ي شيعه نشين کَرخ بغداد ديده به جهان گشود. او از خانواده اي شريف و اصيل و از نسل ائمه معصومين عليهم السّلام است.
نسبش از طرف پدر به امام كاظم عليه السّلام و از طرف مادر به امام زين العابدين عليه السّلام مي رسد. برادر بزرگ تر او «سيّد مرتضي» از بزرگان علماي تشيّع است. او و برادرش از برجسته ترين شاگردان شيخ مفيد هستند.
شبي شيخ مفيد در خواب ديد که حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها امام حسن و امام حسينعليهما السّلام را پيش او آورده و فرمودند: «اي شيخ به اين دو فرزند من فقه بياموز». شيخ از خواب بيدار شد و به حيرت و تفکر فرو رفت.
صبح همان شب، فاطمه، مادر سيّد مرتضي و سيّد رضي، دو پسر خود را که در آن موقع خردسال بودند، پيش شيخ آورده و گفت: «اي شيخ به اين دو فرزند من فقه بياموز.»
شيخ مفيد تحت تأثير قرار گرفت و خواب خود را براي آن بانوي جليل القدر بازگو کرد و براي تعليم و تربيت آن دو برادر، اهتمام تمام به کار برد.
سيّد بزرگوار در کنار کارهاي سنگين نِقابت و ديوان مَظالم و ... همواره به فکر تحصيل طلاب بود.
به همين جهت به منظور بالا بردن سطح معلومات شاگردان دست به کار ايجاد دانشگاهي شبانه روزي شد که تا آن زمان سابقه نداشت.
او با اين که از تمکّن مالي، کم بهره بود، خانه‌اي تهيه کرد و آن را به صورت مدرسه برای شاگردان خود درآورد و نامش را «دارالعلم» نهاد و تمامي نيازمندي هاي طلاب را براي آنها فراهم کرد. سيّد رضي براي دارالعلم کتابخانه و خزانه اي با کليّه وسايل و لوازم فراهم کرد.
تأسيس دارالعلم سيّد رضي، ده ها سال پيش از تأسيس مدرسه نظاميه ي بغداد بود، که با بودجه ي هنگفت دولتي از سوي خواجه نظام الملک طوسي (سال ۴۵۷ ه.ق) بنا شد. او تقريباً حدود هشتاد سال بعد از سيّد رضي به اين کار اقدام کرده است.
سيّد رضي، نه تنها در بين علماي شيعه داراي مقامي بالاست که علماي عامّه هم براي او اعتباري خاصّ قائل هستند.
جمال الدّين ابي المحاسن يوسف بن تَغري بردي اتابکي در کتاب «النُّجومُ الزّاهِرة في مُلوکِ مِصرِ وَ القاهِره» مي نويسد:
«سيّد رضي موسوي، عارف به لغت و احکام و فقه و نحو و شاعري فصيح بود. او همّتي عالي داشت و ديندار بود. او و پدرش و برادرش پيشواي شيعيان بودند.»
سيّد داراي تأليفات متعددي است از جمله: «تَلخيصُ البَيانِ عَن مُجازاتِ القُرآن»،« حَقايِقُ التَّأويلِ في مُتَشابِهُ التَّنزيلِ»،« مَعانيُ القُرآن».
اما به جرأت مي توان گفت شاهکار علمي او تأليف کتاب ارزشمند «نهج البلاغه» است.
سيّد رضي در ماه محرم سال ۴۰۶ ه. ق در سن ۴۷ سالگي دار فاني را وداع گفت و جهان علم و عالم تشيّع را در غم و ماتم فرو برد.
پيکر پاکش را در حرم شريف کاظمين عليهما السّلام به خاک سپردند.
