به نام خداوند همه مِهر مِهر وَرز
 

درس 30 : رابطه مستقیم اخلاق و اعتقادات

یکی از تذکرات اخلاقی پیامبر صلی الله علیه و آله در خطبه غدیر که به صورت مستقیم بیان شده در پایان فصل پنجم می باشد:
"مَعاشِرَ النَّاسِ، 'اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَلاتَمُوتُنَّ إِلاَّ وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ'" .
آنطور که شایسته است تقوا پیشه کنید و جز در حالت اسلام نمیرید.
آیه‌ی "و لا تموتن الا و انتم مسلمون" – یک پیام اعتقادی و یک پیام اخلاقی دارد. چون مسلمان بودن بر اساس اعتقاد است برابر توصیه‌ی این آیه، ما باید تا آخر عمر این اعتقاد را حفظ کنیم که این اعتقاد شامل،  اعتقاد به خدا، پیامبر صلی الله علیه و آله و امامت می باشد. و اما پیام دوم یک پیام اخلاقی است؛ چرا که در اخلاقیات بر اساس روایات، مسلمان کسی است که مسلمان دیگر از دست و زبانش در امان و سلامتی باشد. (الْمُسْلِمُ‏ مَنْ‏ سَلِمَ‏ الْمُسْلِمُونَ‏ مِنْ‏ يَدِهِ‏ وَ لِسَانِهِ) کسی که مسلمان باشد ولی دیگران از دست و زبانش در امان نباشند، از نظر اعتقادی ممکن است مسلمان باشد ولی اخلاقاً با معیار های اسلامی فاصله دارد. 
مرحوم مطهری در کتاب علل گرایش به ما دیگری، عدم رعایت اخلاقیات را موجب گرایش به ماتریالیسم اعتقادی می داند. مبنای این صحبت هم آیه ای از قرآن مجید است که می فرماید : " ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذينَ أَساؤُا السُّواى‏ أَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ" . کسانی که کردار بدی دارند در نهایت به تکذیب آیات الهی و خداوند می پردازند. 
به عبارت دیگر گناه زیاد باعث سستی اعتقادات می شود.  پس می توان نتیجه گرفت که عدم رعایت اخلاقیات باعث سستی در اعتقادات شده و از طرف دیگر رعایت تقوا و اخلاق باعث رشد و تعالی اعتقادات می شود. همان طور که قرآن می فرماید (اتَّقُوا اللَّهَ وَ يُعَلِّمُكُمُ اللَّه) تقوا پیشه کنید تا خدا شما را تعلیم دهد. 
به عبارتی خلاصه می توان گفت: پشتوانه‌ی اخلاق، اعتقادات و پشتوانه اعتقادات، اخلاق است و این دو یکدیگر را تقویت می کنند. 
در قرآن مجید به همه مسلمان ها توصیه شده است که اگر شما تقوا پیشه کنید، به خدا خواهید رسید. (الم، ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فيهِ هُدىً لِلْمُتَّقينَ )  یعنی قرآن عامل هدایت متقین است و همه کس را هدایت نمی کند و جالب تر این که تقوا در اینجا تنها نماز و روزه و انجام برخی واجبات نیست، بلکه مطلق خویشتنداری می باشد که این عمل باعث ایجاد اعتقادات محکم می شود. در روایات صادره از حضرات معصومین علیهم السلام وارد است که از آثار زیارت امام حسینعلیه السلام این است که پایه های اعتقادی شخص را محکم می کند که این مصیبت را به راحتی در ایام محرم و صفر و تاسوعا و عاشورا لمس می کنیم.
خلاصه مطلب اینکه: فرآیند حفظ اسلام از اعتقادات آغاز و به اخلاق ختم و از اخلاق شروع و به اعتقادات ختم می شود و این دو با هم رابطه‌ی مستقیم دارند. 
از خداوند متعادل توفیق عمل به دستورات اسلام و استحکام پایه های اعتقادی و اخلاقی مسئلت می نمائیم.