به نام خداوند همه مِهر مِهر وَرز
متن سوال:
سلام، در صحبت با شخصی چند نكته بیان كرد كه بنده در جواب آن ماندم و با شما تماس گرفتم، یك این‌كه ما در هیچ جای قرآن نداریم نماز بخوانید بلكه آمده كه نماز به پا بدارید و دوم این‌كه نماز و روزه تكلیف نیست بلكه عبادت است كه هر كس می‌تواند به دلخواه به آن‌ها عمل كند و اجباری در كار نیست!
متن پاسخ:
با عرض سلام خدمت شما کاربر گرامی
در پاسخ به سوال شما ابتدا به این نکته اشاره می‌شود که در احکام دین اسلام، اصل بر این است که ما دو منبع داریم:
1-کتاب خداوند 2- سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم
این اصل خودش هم قرآنی است:
یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَكُم (محمد/33)
اى كسانى كه ایمان آورده اید! خدا و رسول را اطاعت كنید و اعمال خود را باطل می سازید.
وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّیتُمْ فَإِنَّما عَلى رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبین )تغابن/12(
و خداى را اطاعت كنید و رسول را هم در هر فرمانى كه مى دهد اطاعت كنید كه اگر اعراض كنید او مسئول نیست، زیرا به عهده رسول ما بیش از این نیست كه پیام مرا به روشنى به شما برساند.
وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعِقابِ )حشر/7 (
و هر دستورى كه رسول به شما داد بگیرید و از هر گناهى نهیتان كرد آن را ترك كنید و از خدا بترسید كه خدا عقابى سخت دارد.
و خود خدای متعال این را تضمین کرده که این پیامبر از روی امیال خود هیچ حرفی نمی‌زند و به تک تک رفتار او باید اطمینان و آنان را تبعیت کرد.
وَ مَا ینطِقُ عَنِ الهَْوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْىٌ یوحَى )نجم/3،4(
و هرگز از روی هوا و هوس سخن نمی‌گوید و آن‌چه می‌گوید جز وحی نیست.
پس این امر به اختصار و کاملاً عقلانی و منطبق بر قرآن اثبات شد که ما درباره همه احکام الهی باید هم از قرآن و هم از دستورات رسول خدا تبعیت کنیم.
بنابراین ممکن است رسول خدا به امت امری کنند که بصورت صریح در کتاب خدا تشریح نشده باشد و روشن است که این امر مانند سایر اوامر باید اطاعت شود که خود خدا در قرآن فرموده:
وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ لِیطاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ )نساء/64(
و ما هیچ رسولى نفرستادیم، مگر براى این كه مردم او را به خاطر این كه از طرف ما است اطاعت كنند.
حال به این اشاره می‌کنیم که باید در مورد دستوراتی که در کتاب خدا آمده و به طور صریح نمی توان منظور پروردگار را از آن فهمید، به رسول خدا برای فهمیدن آن رجوع کنیم. در این آیه اشاره شده که همه کلام الهی قابل فهم برای ما نیست:
هُوَ الَّذِى أَنزَلَ عَلَیكَ الْكِتَابَ مِنْهُ ءَایاتٌ محُّْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَ أُخَرُ مُتَشَابِهَات (آل عمران/7)
و او كسى است كه كتاب را بر تو نازل كرد، بعضى از آیات آن، آیات محكم است كه اصل كتابند، و بعضى دیگر آیات متشابهند.
و در این آیه به این اشاره شده که باید برای فهم قرآن نزد رسول رفت:
رَبَّنا وَ ابْعَثْ فیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ یتْلُوا عَلَیهِمْ آیاتِكَ وَ یعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَة )بقره/129(
پروردگارا و در میانه آنان رسولى از خودشان برانگیز تا آیات تو را بر آنان تلاوت كند و كتاب و حكمتشان بیاموزد.
جواب به قسمت اول سوال شما: در مورد نماز کار بسیار ساده تر است. زیرا در کتاب خدا به طور صریح برای انجام آن دستور آمده و تنها برای کیفیت آن باید به رسول رجوع کرد. قرآن دستور داده « اقم الصلاة » یعنی نماز را به پا دار، یعنی آن را به جا آور ،برای فهمیدن معنای اقامه نماز و به پاداشتن آن از رسول می پرسیم که فرمود به امت خود:
صلوا کما رأیتمونی اصلّی (بحار الانوار / جلد 82) / صفحه 279
یعنی نماز را به پا دارید آنچنان که من به پا می‌دارم. و همه مسلمانان متفق هستند که پیامبر این‌گونه نماز می‌خوانده‌اند و این به لحاظ تاریخی قطعی است.
اما جواب قسمت دوم سوال شما: اولا که وقتی دستوری داده می‌شود، عقلا بنای اولیه بر وجوب آن است. مگر این‌که دلیلی وجود داشته باشد که آنرا انجام ندهیم؛ البته که از خود قرآن نیز می‌توان اثبات کرد که نماز خواندن واجب است:
فَأَقیمُوا الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنینَ كِتاباً مَوْقُوتا )نساء/103(
نماز را به پا دارید كه نماز واجبى است كه باید مؤمنین در اوقات معین انجام دهند.
فَوَیلٌ لِّلْمُصَلِّینَ (4) الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتهِِمْ سَاهُون )ماعون/4،5(
مَا سَلَكَكمُْ فىِ سَقَرَ (42) قَالُواْ لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّین (مدثر/42،43)
این آیات نشان می‌دهد که نه تنها نماز واجب است، بلکه بی اهمیتی نسبت به آن باعث عذاب الهی می‌شود.