به نام خداوند همه مِهر مِهر وَرز

مقایسه تطبیقی بین خطبه غدیر پیامبر اکرم صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ و خطبه فدک حضرت زهرا سلام الله علیها:

۱- حضرت زهرا سلام الله علیها نسبت به پیامبر صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ سه عنوان دارند.
        ۱) دختر ایشان هستند.
        ۲) امّتشان هستند.
        ۳) شاگرد ایشان هستند.

۲- تولّد و رشد و نمای حضرت زهرا سلام الله علیها در نبوّت پیامبر اکرم صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بوده است زیرا که ایشان سال پنجم بعثت در مکّه متولد شده اند و حتی نطفه ایشان نیز در اسلام حضرت خدیجه سلام الله علیها منعقد شده است. به این معنی که غیر از مقام روحی و نوری که بر خلقت فیزیکی ایشان سبقت تاریخی دارد، خلقت فیزیکی هم  در دوره رسالت و نبوت پیامبر صلی الله علیه وآله بوده است.

۳- یک از ویژگی های استثنایی حضرت زهرا سلام الله علیها این بوده است که ایشان غیر از ۷۵ ویا ۹۵ روزی که بعد از وفات پیامبر صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ در قید حیات بودند تمام مدت زندگیشان با پیامبر صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بوده است و این مطلب در تربیت و تکامل شخصیت بسیار مهم است.

۴- نکته بعدی این است که حضرت زهرا سلام الله علیها بیش از تعلیم گفتاری تعلیم عملی دیده اند و هم شاگرد گفتارها و هم کردارهای پیامبر صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بوده اند.

۵- حضرت زهرا سلام الله علیها در تمام حوادث اسلام حضور داشته اند در تمام  جنگ و صلح و خوشی و ناخوشی، فقر و غنا و هجرت و... حضرت رسول صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ شاهد بودند و با وجود این که ایشان بانو بودند و در منزل؛ لیکن این حضور تجربه فراوان ایجاد می کند.

۶- حضرت زهرا سلام الله علیها در زمان وفات حضرت خدیجه سلام الله علیها کودک بودند و تاریخ نشان نمی دهد که یکی از زنان پیامبر صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ تربیت ایشان را عهده دار شده باشد؛ بلکه تحت تربیت مستقیم خود پیامبر صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بودند، آن هم در زمان اوج فعالیت های نبوّت و رسالت که نتیجه اش وابستگی بسیار به پدر بوده است.

۷- در زمانی که فرهنگ جاهلیت دختر داری را ننگ و عار می دانسته است و کسانی بودند که دختران خود را زنده به گور می کردند، پیامبر اکرم صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ  دست و روی حضرت زهرا سلام الله علیها را می بوسیدند و می فرمودند که از تو بوی بهشت به مشامم می رسد، پیامبر اکرم صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رفتارشان با دخترشان طوری بوده است که نشان دهند نه تنها موقعیت پسر و دختر متفاوت نیست بلکه دختر محبّت بیشتری هم می خواهد. این رفتارعاطفی پیامبر اکرم صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ با حضرت زهرا سلام الله علیها که هم محبّت پدری بوده و هم مادری، غیر از این که رفتار احساسی و عاطفی برای آموزش به مردم بسیار مهم بوده است.

۸- خداوند متعال ابزار تربیت انسان را در تکوین عواملی قرار داده است که خلق کرده؛ در تکوین دو عامل غضب و شهوت (به معنای اشتیاق) را قرار داده است که این دو به تعبیر مرحوم مطهری جاذبه و دافعه، دو نیروی عقل و عاطفه هستند و پیامبر اکرم صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ از تمام عقل و عاطفه  خویش برای تربیت حضرت زهرا سلام الله علیها و پیش از آن برای امیرالمؤمنین علیه السلام مایه گذاشته اند. این که امیرالمؤمنین علیه السلام به صورت ارتجالی و ناگهانی خطبه هایی در توحید خوانده اند که تعجب همگان را برانگیخته است، به جز وحی حاصل این تربیت می باشد. خداوند متعال غیر از وحی برای تربیت برگزیدگان دینی فضایی که تربیت بشوند، چیدمان دقیقی انجام داده است.  یعنی اولیای الهی از نظر ظاهری هم بسیار زحمت کشیده اند فضای مناسب تدارک دیده اند که باعث این خروجی ها شده است.
 

نتیجه:

در این مقدمه می گوییم این شباهت بین خطبه ی غدیر و فدک، جزء شخصیت حضرت زهرا سلام الله علیها شده است. جمله مشهوری است که «فرزندان ما آنی نمی شوند که می خواهیم آنی می شوند که هستیم»  یعنی فرزندان الگوی تکوینی از والدین می گیرند.
در دین اسلام بسیار در بحث ساختار وجود جوانان و فرزندان کار شده است، روی مسائل حلال بودن لقمه، رفتار پدر و مادر با طفل صغیر، دوران بارداری و قبل از آن، حتی نسبت به  بچه یک روزه هم در منزل پدر و مادر رعایت می شود.
از جو اسلام این طور بر می آید که در اسلام تربیت غیر مستقیم بیش از تربیت مستقیم اهمّیت دارد، به طوری که تربیت فرزند از قبل انتخاب همسر شروع می شود و توصیه دین این است که در زمان ازدواج به دنبال مادری مناسب برای فرزندان آینده باشیم. فضای خانه و رفتار و آمد ورفت ها، ... در تربیت فرزندان موثر است و تمام این ظرافت ها را پیامبران با استفاده از تعالیم وحی آموزش دادند تا مردم تربیت شوند.
پیش ساخت های شخصیت حضرت زهرا سلام الله علیها که باعث ایراد خطبه ای چون فدک  بعد از خطبه غدیر می شود، بر می گردد به قبل از زمان انعقاد نطفه او، درست است که حضرا زهرا سلام الله علیها مادرشان را در کودکی از دست دادند؛ و پیامبر اکرم صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ نیز؛ حضرت خدیجه سلام الله علیها را جزء افتخارت زندگی خود نامیده اند. ولی جوّ و فضای تربیتی او در کنار مادر حتی پس از وفات او چنان بوده که الگوی کامل از پدر گرفته است و نتیجه این شده است که:
حضرت زهرا سلام الله علیها حتی در راه رفتن هم مشابه پدر بودند و گفته اند: مَا تَخْرِمُ مِشْيَتُهَا مِشْيَةَ رَسُولِ اللَّه‏ صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ؛ یعنی فضای تربیتی او تحت مراقبت و تسلّط کامل پیامبر اکرم صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بوده است.
این شباهت هایی که می خواهیم بررسی کنیم بین دو خطبه، به این دلیل است که حضرت زهرا سلام الله علیها به معنای واقعی کلمه دختر پیامبر اکرم صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ است و در خطبه فدک هم شانزده بار با واژه ی «وَ أَبِى» پدرم!  افتخار کرده است.