به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز
بِالْحِكْمَةِ
حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ فرمودند که پیغمبر اکرم صَلَّىاللَّهُعَلَیهِوَآلِهِ آمدند و دعوت کننده بودند به راه پرورردگارشان با
بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ
یعنی دعوت ایشان به واسطه حکمت و موعظه نیکو بوده است. "حِكْمَةِ" از لغت حکم، حاکم میآید. در واقع لغت حاکم، حکم از لغت "حِكْمَةِ" میآید. حکمت مصدر است. حکم، حاکم، محکوم، استحکام و محکم، تمام اینها از یک لغت است. محکم در ادبیات عربی و فارسی به معنای غیر قابل شکستن است. یعنی دیر میشکند. واژهی حاکم نیز به دو نفر گفته میشود: یکی به پادشاهان به خاطر اینکه وقتی حکمی میکردند، حکمشان قابل نقض نبود و یکی هم به قضات به این جهت که اگر یک حُکمی کرد، کسی نمیتواند آن را نقض کند. "حِكْمَةِ" یعنی دانستی که قابل شکستن نیست. بنابراین نتیجهای که میتوان گرفت این است که دانشهایی که جنبهی تئوری دارند و هنوز اصل مسلّم نشدهاند، حکمت نیستند و قابل شکستن هستند.
بِالْحِكْمَةِ
یعنی به وسیلهی دانش غیرِ قابلِ بطلان. یعنی دانش مسلّم؛ به عبارتی پیامبر اکرم صَلَّىاللَّهُعَلَیهِوَآلِهِ با فرض، مردم را دعوت نمیکنند بلکه با اصلهای مسلّم دعوت میکنند. اصل مسلّم، وجود خداوند است. وجود معاد، وجود عدل الاهی و وجود قرآن است. وقتی میگویند: فلان شخص حکیم است یعنی کارهای که انجام میدهد دارای هدف است. به این معنا که فعلی که انجام میدهد بیهوده نیست بلکه باهوده یعنی با فایده است و یا در آینده، فایدهاش مشخص میشود.
داعِیاً اِلى سَبِیلِ رَبِّهِ بِالْحِكْمَةِ
یعنی دعوت میکند مردم را به راه پروردگارش به وسیلهی علم هدفدار؛ علم هدفدار علمی است که مردم را به عبودیّت برساند. لذا قرآن میفرماید:
وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُون
یعنی جن و انس خلقتشان برای سیدن به کمال بندگی بوده است.
وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ