به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز

{فَمَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیراً یرَهُ وَ مَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرّاً یرَهُ} وَ كَاَنَّ الْأَمْرَ قَدْ قُصِرَ

حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ در آخر فرمایشات‌شان باز یک آیه‌ای از تجسم عمل می‌خوانند که فوق العاده است!
{فَمَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیراً یرَهُ وَ مَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرّاً یرَهُ[1]}
توجّه بفرمایید! ما در قرآن کریم و اصطلاحات شرعی و عمومی در مورد عمل و نتیجه‌‌ی عمل، چند تعبیر داریم:
الف: عکس‌ العمل کارها یعنی ما یک کاری را انجام می‌دهیم که یک عکس و تصویر دارد. این عکس العمل بیشتر به معنای پاداش است.
ب: جزای عمل که خود عمل است. واژه‌ی "تُجْزَوْنَ" و "يُجْزَوْنَ‌" در قرآن کریم بسیار به کار برده شده است مانند:
{نَّمَا تُجْزَوْنَ مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ[2]}
جزا داده ‌می‌شوید همان را که عمل کرده‌اید
و
{أُولَٰئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلَامًا[3]}
یعنی جزای شما و عمل شما یکی است. جمع کردن این‌ها معنایش این می‌شود که در روز قیامت، عمل قطعاً دارای جزا است ولی جزای عمل، خود عمل است که به آن صورت در می‌آید.
این مباحث مربوط به قیامت است و ما فقط اشاره‌‌‌ای می‌کنیم! اعمال انسان در نشئات مختلف،‌ با هم تفاوت دارد. ما در این دنیا دو نوع موجود داریم. درادبیات فارسی و عربی گفته می‌شود که اسم بر دو قسم است: اسم ذات و اسم معنا؛
اسم ذات،  مانند این میز یا استکان که تجسم بیرونی دارد و قابل اشاره است؛ می‌توانیم آن‌ها برداریم و جابجا کنیم.
اسم معنا، مانند نشستن، نگاه کردن و خندیدن؛ درست است که این‌ها یک کار فیزیکی است اما خود بلند شدن و نشستن اسم ذات نیست و اسم معنا می‌باشد. یعنی خندیدن ما قابل ظبط نیست غیر از صوتش، نگاه کردن ما غیر از پلک چشم‌مان قابل ظبط نیست.
اما از خصوصیّات قیامت این است که اسم‌ معناها به اسم ذات تبدیل می‌شوند یعنی در قیامت، نگاه‌های ما مجسم می‌شوند. یکی از آیات معجزه آسا که دلیل بر حقانیّت قرآن کریم، این آیه است. چهارده قرن قبل خداوند به پیغمبر اکرم صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ فرموده‌ است:
فَمَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیراً یرَهُ
در این‌جا ضمیر "هُ" به خیر بَر می‌گردد. یعنی کسی که عمل کن به اندازه‌ی سنگینی یک ذرِّه یک کار خیر انجام دهد، "یرَهُ" خود آن خیر را می‌بیند! نگفته است نتیجه‌ی آن را می‌بیند بلکه گفته است: خود آن را می‌بیند.
وَ مَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرّاً یرَهُ
و کسی که به اندازه‌ی ذرِّه‌ای کار شرّ انجام دهد، آن شرّ را می‌بیند. لذا هم خیر مجسم می‌شود و هم شرّ؛ بعد حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ می‌فرمایند:
وَ كَاَنَّ الْأَمْرَ قَدْ قُصِرَ
یعنی حالا که من تذکّر دادم که خیر و شرّ مجسم می‌شوند و در قیامت همه‌ی شما خواهید دید، گویا که شما کار را زود تمام کردید. به عبارتی گویا کار در زمان اندک انجام شده و به نتیجه رسیده و آن این‌که شمایان بی‌وفایی کردید و نتیجه را خواهید چشید. منظور از این آیه‌‌‌ی
{فَمَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیراً یرَهُ وَ مَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرّاً یرَهُ}
این است که اعمال تجسم پیدا می‌کنند. در حدیثی از امام صادق عَلَیهِ‌السَّلَامُ نقل شده که ایشان فرمودند: اگر کسی جهنمی باشد و در دنیا به اندازه سنگینی ذرّه‌ای کار خیر انجام داده باشد، همان در جهنّم برایش تخفیف خواهد بود و اگر فردی بهشتی باشد و ذرّه‌ای کار بَد انجام داده باشد، در بهشت به اندازه‌ی همان یک ذرّه از مقام عالی‌اش کسر می‌شود.[4]
واژه‌‌‌ی "ذَرَّةٍ" که ذرّیه هم از آن گرفته شده است به معنی کوچک‌ترین موجود است و یکی از اعجازهای قرآن کریم این‌ است که آن را معرفی نکرده و مثلاً نگفته است که اسم آن مولکول یا اتم است بلکه فرموده: "ذَرَّةٍ" تا در این پروسه‌ی پیشرفت علم، بشر به هر موجود قابل مثال زدن رسید،‌ باز قابل تطبیق باشد. شاید اگر می‌فرمود: ذرّه یعنی نوترون بعدها که علم پیشرفت می‌کرد،‌ می‌گفتند: قرآن برای همان زمان نزول آن بوده است. لذا فرموده است:
فَمَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ
"مِثْقالَ" اسم آلت است یعنی وسیله‌ی ثقل و سنگینی را سنجیدن، به عبارتی کوچک‌ترین واحد اندازه‌گیری ترازو است. یعنی اگر کسی به اندازه‌ی سنگینی و وزن یک ذرّه کار خیر یا شر انجام داد، "یرَهُ" همان را می‌بیند.
حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ در پایان خطبه‌‌شان این آیه را خواندند و تحذیر کردند به خلفای سگانه که آن‌جا بودند و مهاجران و انصار که حضور داشتند تا بدانند قیامتی هست و تمام این‌ها حالت هشداری دارد که شاید یک نفر در میان آن‌ها بیدار شود که تازه به نفع خودش خواهد بود.

وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمین

[1]الزلزلة (99) آیات 7و 8

[2] التحریم (66) آیه 7

[3] فرقان (25) آیه 75

[4] وَ فِي رِوَايَةِ أَبِي الْجَارُودِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَلَیهِ‌السَّلَامُ فِي قَوْلِهِ فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ‏  يَقُولُ إِنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَ كَانَ قَدْ عَمِلَ فِي الدُّنْيَا مِثْقَالَ ذَرَّة خَيْراً- يَرَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حَسْرَةً أَنَّهُ كَانَ عَمَلُهُ لِغَيْرِ اللَّهِ، وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ يَقُولُ إِذَا كَانَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ رَأَى ذَلِكَ الشَّرَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثُمَّ غَفَرَ اللَّهُ تَعَالی لَه؛ / به نقل از تفسير القمي، ج‏2، ص: 434