به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز

اَلْحَمْدُ للّهِ عَلى ما اَنْعَمَ، وَ لَهُ الشُّكْرُ عَلى ما اَلْهَمَ، وَ الثَّناءُ بِما قَدَّمَ، مِنْ عُمُومِ نِعَمٍ ابْتَدَأَها، وَ سُبُوغِ آلاءٍ اَسْداها، وَ اِحْسانِ مِنَنٍ والاها

حمد کردن بزرگ‌ترین ادب بنده نسبت به خداوند و ادب بندگی است و بندگان خوب خدا که پیامبران و ائمه علیهم‌السلام بوده‌اند، در هر صحبتی که انجام می‌دادند، حمد خدا می‌کردند. پدر حضرت زهرا سلام‌ الله‌ علیها هم در ابتدای سخنرانی مهم و مفصل غدیر ابتدا حمد خداوند کردند. که از جمله‌ی اَلْحَمْدُ للَّهِ الَّذى عَلا فى تَوَحُّدِهِ، وَ دَنا فى تَفَرُّدِهِ آغاز می‌شود و تا وَ اُقِرُّ لَهُ عَلى نَفْسى بِالْعُبُودِیَّةِ یعنی اولین جمله‌ی فراز دوم خطبه غدیر ادامه دارد.
حضرت زهرا سلام‌ الله‌ علیها نیز کلام خود را با حمد شروع کردند و فرمودند:
اَبْتَدِءُ بِحَمْدِ مَنْ هُوَ اَوْلى بِالْحَمْدِ وَ الطَّوْلِ وَ الْمَجْدِ
ابتدا می‌کنم به ستایش کسی که سزاوارتر است به ستایش و نعمت دهی و بزرگواری؛
سپس می‌فرمایند:
اَلْحَمْدُ للّهِ عَلى ما اَنْعَمَ،
اَلْحَمْدُ للّهِ
یعنی تمامی حمد مخصوص اللهاست. این تمامی از الف‌و لام کلمه‌ی اَلْحَمْدُکه در ادبیات عرب آن‌ را الف‌و لام استغراق می‌گویند، حاصل شده است. یعنی غرق کردن و غرق شدن؛ یعنی تمام حمدها غرق می‌شوند در حمد خداوند. این‌که همه‌ی حمدها مال خداوند است یعنی اگر می‌گوییم: ماشاءالله چه پسر خوبی! در واقع اولین حمد مال خداوند که این پسر را خوب آفریده است. اگر می‌گوییم: ماشاءالله عجب چایی خوش رنگی است یعنی که خداوند متعال چه چایی خوبی آفریده است که این پسر خوب آن را برای ما آورده است.
اَلْحَمْدُ للّهِ
یعنیکُلّ حمد، لِلّه است. تمامی حمدها و ستایش‌ها برای لِلّهاست.
در ادبیات این لام در لِلّهبه معنای مالکیت است. وقتی که می‌گوییم: البِیتُ للّه‬‎ یعنی خانه، خانه‌ی خداست. پس اَلْحَمْدُ للّهِ یعنی همه ستایش‌ها مِلک خداست. زیرا اولاً این خداوند است که ما را آفریده و زبان به ما داده تا بتوانیم حمد خدا کنیم و ثانیاً این‌که حمد و ستایش برمی‌گردد به خود خداوند؛ یعنی ما هر کسی را در آفرینش ستایش کنیم، در اصل ستایش می‌شود مالِ آفریننده‌ی آن که خداوند است.

عَلى ما اَنْعَمَ
حال تمام ستایش‌ها مال خداست. برای این‌که خداوند نعمت داده است.‏
عَلى ما اَنْعَمَ
یعنی به خاطر این‌که به ما نعمت بخشیده است.
وَ لَهُ الشُّكْرُ عَلى ما اَلْهَمَ
وَ لَهُ الشُّكْرُ
و تمام شُکرها مال خداوند است.
شکر یعنی امتنان، تشکر، حق شناسی و سپاس. بین سپاس و حمد و ثناء و ستایش، فرق است. ما زمانی از کسی تشکر می‌کنیم و سپاس می‌گوییم که نفع کار او به ما رسیده باشد اما در حمد و ستایش حتماً این‌طور نیست که نفع به ما رسیده باشد و صفات ستایش شده به ما برگردد. به عنوان مثال می‌گوییم: ماشاءالله این آقا چه قد بلند دارد یا چه خوش‌تیپ است؛ این می‌شود: حمد و ستایش آن شخص. اما شکر این است که بگوییم: این آقا دست و دلباز است و هر زمان که این‌جا تشریف می‌آورند، برای ما شیرینی می‌آورند که این‌ها نفعش به ما می‌رسد.
بنابراین سپاس در مقابل خوبی‌هایی است که نفع آن به سپاس کننده می‌رسد امّا حمد، مُطلقِ ستایش است. چه نفع آن خوبی‌ها که به خاطر آن ستایش می‌کنیم به ستایش کننده برسد و چه نرسد.
وَ لَهُ الشُّكْرُ عَلى ما اَلْهَمَ
همه‌ی شکرها هم مالِ خداوند است بر آنچه به ما الهام کرده است!
ألهمَ، یلهم، إلهامًا.منظور از الهام چیست؟ ما برای معنای الهام لازم است با لغت وحی هم آشنا شویم که دو نوع است، وحی تشریعی و وحی تکوینی؛
وَ أَوْحى‏ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ (1)خداوند به زنبور عسل وحی کرده است. این وحی تکوینی است. یعنی خلقت زنبور عسل طوری است که وقتی زنبور عسل آفریده می‌شود، بلد است مهندسی کند و خانه‌اش را حتماً شش گوشه و با آن مشخصات خاص بسازد و نیازی به کلاس رفتن و تعلیم و تربیت ندارد.
مثال وحی تشریعی هم این است که جبرئیل امین علیه‌السلام نازل می‌شود بر پیغمبر صلی‌ الله‌ علیه‌ و آله و می‌گوید:اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذی خَلَقَ * خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ (2)یا می‌گوید:قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ (3).این وحی تشریعی و قراردادی است و برای همه نیست.
الآن بر ما هم وحی تکوینی می‌شود. به این معنا که می‌فهمیم که ۲×۲=۴ و ۲×۲=۳.۷۵ با هم جمع نمی‌شود. این وحی تکوینی است!
الهام مرتبه پایین‌تر از وحی است. منظور از آن به دل افکندن، در دل انداختن و آموزاندن است. معرفت و شعوری است که در نفس شخص القاء میشود. الهام بعضی مواقع هست و جزو تکوینیات هم نیست. مثلاً در مقابل چشم شما یک پنج راهی قرار می‌گیرد و می‌خواهید به هدفی برسید و نمی‌دانید از کدام طرف بروید. یک مرتبه به شما الهام می‌شود، به نظرتان می‌آید که این‌ راه را بهتر است که بروم؛ این الهام است.
حضرت هم می‌فرمایند:
اَلْحَمْدُ للّهِ عَلى ما اَنْعَمَ، وَ لَهُ الشُّكْرُ عَلى ما اَلْهَمَ
همه نعمت‌های خدا که یکی از آن‌ها، نعمت الهام می‌باشد و خداوند به منِ زهرا -سلام‌ الله‌ علیها- الهام کرده است که فکر کنم و الآن به این‌جا بیایم تا برای شما سخنرانی کنم و از پدرم و اسلام دفاع کنم. بنابراین این‌جا الهام هم از جانب خداوند است و چون خداوند الهام کرده است لذا حضرت زهرا سلام‌ الله‌ علیها شکر می‌کنند.

وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ

منابع

1) النحل (16) آیه 68
2) العلق (96) آیات 1 و 2
3) الإخلاص (102) آیه 1