به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز

قبرستان باب الصغیر(قسمت اول)

قبرستان "باب الصغیر" یکی از مهم ترین و قدیمی ترین قبرستان های شهر دمشق می باشد. این قبرستان تاریخی که چهارمین قبرستان مهم دنیای اسلام می باشد در نزدیکی یکی از دروازه های اصلی شهر قدیمی دمشق واقع شده است. این دروازه باب الصغیر نام داشته و این قبرستان را به این سبب نام گذاری کرده اند.
قدمت "باب الصغیر" به نخستین سال های ورود اسلام به سرزمین شام می رسد و با آمدن کاروان اسیران کربلا به شام اهمیت ویژه ای پیدا نمود. این قبرستان محل دفن تعدادی از خاندان رسول خدا صلّی الله علیه و آله ، صحابه، دو تن از همسران آن حضرت و علما و مشاهیر دنیای اسلام می باشد.
بنا به برخی اخبار، سرهای شهیدان کربلا نیز در این مکان به خاک سپرده شده است. حتی گاهی در منابع تاریخی به جای قبر و وجود آن در قبرستان باب الصغیر اشاره شده است ولی امروزه اثری از آن قبر وجود ندارد (الهروی- علی بن ابی بکر- صفحه 13).
در این قبرستان، قبرها نزدیک به هم و ارتفاع نسبتاً زیادی دارند و عبور از آن کمی مشکل است. بناي كنونيِ بيشتر زيارتگاه‌های موجود در قبرستان باب الصغیر مربوط به اواخر دوران عثمانی می باشد و معماري آن تقريباً شبيه به هم است. ساختمان آن ها معمولاً از سنگ‌هايی به طور متناوب در دو رنگ سیاه و سفید ساخته شده و داراي گنبدهای  سبز رنگ است. بيشترآرامگاه ها  در وسط قبرستان باب الصغیر قرار دارند، اما برخی از این آرام گاه ها نيز در حاشيه ی  قبرستان واقع‌ شده اند و از فضای قبرستان جدا هستند.

برخي از زيارت گاه‌های قبرستان باب‌الصغير دارای زيرزمين و یا سرداب است كه با پله‌هايی به سطح همكف متصل می گردد و قبور اصلی در زیرزمین یا سرداب  قرار دارد، اما در عين حال در طبقه ی همكف، قبور نمادين ايجاد شده است.
از ميان مقبره های قبرستان باب‌الصغير، زيارتگاه رؤس الشهدا، در ميان زائران شيعه جايگاه ويژه‌ای دارد. اين زيارتگاه محل دفن سرهای 16 تن از شهدای كربلا دانسته شده است. اسامی این سرهای شریف این گونه ذکر شده اند: عباس، عبدالله، محمد، جعفر، علي‌اكبر و عبدالله فرزندان امام حسينعلیه السّلام، قاسم فرزند امام حسن علیه السّلام، جعفر بن عقيل بن ابی طالب، محمد بن مسلم بن عقيل، عون بن عبدالله بن جعفر بن ابی ‌طالب، حبيب بن مظاهر و حرّبن رياحی.
اما مرحوم سيد محسن امين، صاحب اعيان الشيعه، با استناد به كتيبه‌اي كه در اين زيارتگاه رؤيت كرده بود و در آن تنها نام سه تن از شهداي كربلا برده شده بود، اينجا را مدفن سرهاي سه تن از شهداي كربلا يعني حضرت عباس، علي‌اكبر و حبيب بن مظاهر دانسته است (اعیان الشیعه، جلد یک صفحه 627).
زيارتگاه سرهای شهدای کربلا دارای صحن مستقل و از محوطة قبرستان كاملاً جدا می باشد. برروی قبر، ضريحی نقره‌ای از سوي داعی مطلق شيعيان اسماعيلی نصب شده است. در داخل ضريح، شانزده عمامه پارچه‌ای به نشانه شانزده سر شهدای كربلا وجود دارد.
ضلع شرقی صحن، متصل به صحن مسجدِ جديد است كه در شبستان آن محرابی منتسب به امام زين‌العابدين علیه السّلام وجود دارد. در داخل صحن نيز چاه آبی وجود دارد كه به باور زائران، با آب آن سرهای شهدای كربلا شستشو داده شده است.