به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز
مجلس دهم مبحث جامع فدک
ادامه احتجاجات حضرت زهرا عَلَيْهِاالسَّلَامُ
روایت سوم
وَ رَوَى الْعَلَّامَةُ فِي كَشْكُولِهِ الْمَنْسُوبِ إِلَيْهِ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: قَالَ مَوْلَايَ جَعْفَرٌ الصَّادِقُ عَلَيْهِ‌السَّلَامُ لَمَّا وُلِّيَ أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي قُحَافَةَ ....... أَمَرَ مُنَادِيَهُ[1]
و روایت شده است در کشکول[2] از مفضل بن عُمر که گفت: امام صادق عَلَيْهِ‌السَّلَامُ فرمودند: زمانی که ابوبکر خلافت را بدست گرفت، منادی او این‌گونه میان مردم صدا زد
مَنْ كَانَ لَهُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ _صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ_ دَيْنٌ أَوْ عِدَةٌ فَلْيَأْتِنِي حَتَّى أَقْضِيَهُ
هر کس از پیغمبر _صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ_ طلب دارد یا این‌که پیامبر _صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ_ به او وعده‌ای داده است، بیاد تا من قضا _آن را پرداخت_ کنم.
وَ أَنْجَزَ لِجَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ لِجَرِيرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَجَلِيِّ
جابر بن عبدالله و جریر بن عبدالله بجلی آمدند و به آن‌ها پرداخت شد
قَالَ عَلِيٌّ عَلَيْهِ‌السَّلَامُ لِفَاطِمَةَ عَلَيْهِاالسَّلَامُ: صِيرِي إِلَى أَبِي بَكْرٍ وَ ذَكِّرِيهِ فَدَكاً
علی عَلَيْهِ‌السَّلَامُ به حضرت زهرا عَلَيْهِاالسَّلَامُ فرمودند: به سوی ابوبکر برو و فدک را یاد آوری کن
فَصَارَتْ فَاطِمَةُ إِلَيْهِ وَ ذَكَرَتْ لَهُ فَدَكاً مَعَ الْخُمُسِ وَ الْفَيْءِ
پس حضرت زهرا عَلَيْهِاالسَّلَامُ به سوی او تشریف بردند و یادآوری حقّ فدک به همراه خُمس و فیء را کردند
فَقَالَ: هَاتِي بَيِّنَةً يَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ
پس گفت: ای دختر رسول خدا صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ شاهدی بیاور
توجّه داشته باشید که خود این شاهد خواستن از حضرت زهرا عَلَيْهِاالسَّلَامُ بر خلاف آیه تطهیر[3] و روایت پیغمبر اکرم صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ است[4] چون که حضرت، عصمت حضرت زهرا عَلَيْهِاالسَّلَامُ را بیان فرمود‌ه‌اند.
فَقَالَتْ: أَمَّا فَدَكُ، فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْزَلَ عَلَى نَبِيِّهِ قُرْآناً يَأْمُرُ فِيهِ بِأَنْ يُؤْتِيَنِي وَ وُلْدِي حَقِّي
پس حضرت زهرا عَلَيْهِاالسَّلَامُ فرمودند: اما فدک، پس همانا خداوند عزَّوَجلَّ قرآن را نازل کرده است بر پیامبرش، أمر کرده است که حقّ من و فرزندان من را بدهد.
قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: {فَآتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ[5]}
خداوند متعال می‌فرماید: {پس حقّ خویشاوند را بده}
فَكُنْتُ أَنَا وَ وُلْدِي أَقْرَبَ الْخَلَائِقِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ
پس من و فرزندانم، نزدیک‌ترین آفریدگان به رسول خدا صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ هستیم
فَنَحَلَنِي وَ وُلْدِي فَدَكاً
پس پیغمبر صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ به من و فرزندانم، فدک را هدیه داده است
فَلَمَّا تَلَا عَلَيْهِ جَبْرَئِيلُ عَلَيْهِ‌السَّلَامُ: وَ الْمِسْكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ مَا حَقُّ الْمِسْكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ؟
زمانی که جبرئیل عَلَيْهِ‌السَّلَامُ این آیه را تلاوت کرد: {مساکین و در راه ماندگان}، پیامبر صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ فرمودند: حقّ مساکین و در راه ماندگان چیست؟
فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى: وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ
پس خداوند متعال نازل کرد: {و بدانيد كه هر چيزى را به غنيمت گرفتيد، يك پنجم آن براى خدا و پيامبر و براى خويشاوندان [او] و يتيمان و بينوايان و در راه ماندگان است}
فَقَسَمَ الْخُمُسَ عَلَى سِتّة[6]أَقْسَامٍ
پس تقسیم کرد خُمس را به شش قسمت
فَقَالَ: {ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِياءِ مِنْكُم[7]}
پس خداوند این‌گونه فرموده است: {آن‌چه خدا از [دارايىِ] ساكنان آن قريه ها عايد پيامبرش گردانيد، از آنِ خدا و از آنِ پيامبر [او] و متعلّق به خويشاوندان نزديك [وى] و يتيمان و بينوايان و در راه ماندگان است، تا ميان توانگران شما دست به دست نگردد.}
فَمَا لِلَّهِ فَهُوَ لِرَسُولِهِ، وَ مَا لِرَسُولِ اللَّهِ فَهُوَ لِذِي الْقُرْبَى، وَ نَحْنُ ذُو الْقُرْبَى
حضرت زهرا عَلَيْهِاالسَّلَامُ خطاب به ابوبکر!_ پس مال خدا، متعلق به رسولش است و مال رسول خدا صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ _در زمانی که ایشان رحلت کرده‌اند_ متعلق به ذی‌القربی _خویشاوندان‌شان_ است و ما هستیم خویشاوندان ایشان.
قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: {قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى[8]}
خداوند متعال می‌فرماید: {بگو: «به ازاى آن [رسالت] پاداشى از شما خواستار نيستم، مگر دوستى _محبّت_ درباره‌ی خويشاوندان}
فَنَظَرَ أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي قُحَافَةَ إِلَى عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ وَ قَالَ: مَا تَقُولُ؟
پس ابوبکر نگاه کرد به عُمر و گفت: چه می‌گویی؟
فَقَالَ عُمَرُ: وَ مَنِ الْيَتَامَى وَ الْمَسَاكِينُ وَ أَبْنَاءُ السَّبِيلِ؟
پس عُمر گفت: یتامی و مساکین و در راه‌ماندگان چه کسانی هستند؟
فَقَالَتْ فَاطِمَةُ عَلَيْهِاالسَّلَامُ: الْيَتَامَى الَّذِينَ يَأْتَمُّونَ بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ بِذِي الْقُرْبَى
پس حضرت زهرا عَلَيْهِاالسَّلَامُ فرمودند: یتامی کسانی هستند که منصوبند به خدا و رسول _صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ_ و خویشاوندان پیامبر صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ
وَ الْمَسَاكِينُ الَّذِينَ أَسْكَنُوا مَعَهُمْ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ
و مساکین کسانی هستند که در دنیا و آخرت با خویشاوندان رسول خدا صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ هستند
وَ ابْنُ السَّبِيلِ الَّذِي يَسْلُكُ مَسْلَكَهُمْ
و در راه‌ماندگان هم یعنی کسانی که راه آنان را می‌روند
قَالَ عُمَرُ: فَإِذًا الْخُمُسُ وَ الْفَيْءُ كُلُّهُ لَكُمْ وَ لِمَوَالِيكُمْ وَ أَشْيَاعِكُمْ؟!
عُمر گفت: پس همه‌ی خُمس و فیء برای شما و دوستان شما و پیروان شما است؟!
فَقَالَتْ فَاطِمَةُ عَلَيْهَاالسَّلَامُ: أَمَّا فَدَكُ فَأَوْجَبَهَا اللَّهُ لِي وَ لِوُلْدِي دُونَ مَوَالِينَا وَ شِيعَتِنَا
پس حضرت فاطمه عَلَيْهِاالسَّلَامُ فرمودند: اما فدک، خداوند آن را واجب کرده است برای من و فرزندان من و برای دوستان و شیعیان ما نیست
وَ أَمَّا الْخُمُسُ فَقَسَمَهُ اللَّهُ لَنَا وَ لِمَوَالِينَا وَ أَشْيَاعِنَا كَمَا يُقْرَأُ فِي كِتَابِ اللَّهِ
و اما خُمس را خداوند قسمت کرده است برای ما و دوستان ما و شیعیان ما، همان‌طور که در کتاب خدا می‌خوانید
قَالَ عُمَرُ: فَمَا لِسَائِرِ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ وَ التَّابِعِينَ بِإِحْسَانٍ؟
عُمر گفت: پس به سایر مهاجرین و انصار و تابعین چه چیزی می‌رسد؟
قَالَتْ فَاطِمَةُ عَلَيْهِاالسَّلَامُ إِنْ كَانُوا مَوَالِيَنَا وَ مِنْ أَشْيَاعِنَا فَلَهُمُ الصَّدَقَاتُ الَّتِي قَسَمَهَا اللَّهُ وَ أَوْجَبَهَا فِي كِتَابِهِ
حضرت فاطمه عَلَيْهِاالسَّلَامُ فرمودند: اگر آن‌ها از دوستان و شیعیان ما باشند، پس این صدقات برای آن‌ها هم هست که خداوند واجب کرده است در کتاب خودش
فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: {إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكِينِ وَ الْعامِلِينَ عَلَيْها وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فِي الرِّقابِ[9]} إِلَى آخِرِ الْقِصَّةِ
پس خداوند عزَّوَجلَّ می‌فرماید: {صدقات، تنها به تهيدستان و بينوايان و متصديّان [گردآورى و پخش] آن، و كسانى كه دل‌شان به دست آورده مى شود}
قَالَ عُمَرُ: فَدَكُ لَكِ خَاصَّةً وَ الْفَيْءُ لَكُمْ وَ لِأَوْلِيَائِكُمْ؟
عُمر گفت: فدک فقط برای خودتان است و فیء هم ما شما و دوستان شماست؟
مَا أَحْسَبُ أَصْحَابَ مُحَمَّدٍ يَرْضَوْنَ بِهَذَا!!
فکر نمی‌کنم که اصحاب محمّد صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ به این تقسیم راضی شوند!!!
قَالَتْ فَاطِمَةُ: فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَضِيَ بِذَلِكِ، وَ رَسُولُهُ رَضِيَ بِهِ
حضرت زهرا عَلَيْهِاالسَّلَامُ فرمودند: پس همانا خداوند عزَّوَجلَّ به آن راضی شده و رسول خدا صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ هم به آن راضی شده است
وَ قَسَمَ عَلَى الْمُوَالاةِ وَ الْمُتَابَعَةِ لَا عَلَى الْمُعَادَاةِ وَ الْمُخَالَفَةِ
و قسمت کرده است آن را برای دوستان و پیروان و نه مخالفین و دشمنان
وَ مَنْ عَادَانَا فَقَدْ عَادَى اللَّهَ، وَ مَنْ خَالَفَنَا فَقَدْ خَالَفَ اللَّهَ، وَ مَن خَالَفَ اللَّهَ فَقَدِ اسْتَوْجَبَ مِنَ اللَّهِ الْعَذَابَ الْأَلِيمَ وَ الْعِقَابَ الشَّدِيدَ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ
و دشمن ما، دشمن خداست و مخالف ما مخالف خداوند است و هر کس مخالف خداوند باشد، پس به تحقیق واجب شده از جانب خدا بر او عذاب سخت و شدید در دنیا و آخرت
فَقَالَ عُمَرُ: هَاتِي بَيِّنَةً يَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ عَلَى مَا تَدَّعِينَ؟!
پس عُمر گفت: حال که چنین است،ای دختر محمّد صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ! بر ادعای خودت دلیل بیاور
فَقَالَتْ فَاطِمَةُ عَلَيْهِاالسَّلَامُ قَدْ صَدَّقْتُمْ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ وَ جَرِيرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ وَ لَمْ تَسْأَلُوهُمَا الْبَيِّنَةَ!
پس حضرت فرمودند: شما تصدیق کردید جابر بن عبدالله و جریر بن عبدالله را و از آن‌ها بیّنه و شاهد نخواستید!
وَ بَيِّنَتِي فِي كِتَابِ اللَّهِ
و بیّنه من در کتاب خدا است
فَقَالَ عُمَرُ: إِنَّ جَابِراً وَ جَرِيراً ذَكَرَا أَمْراً هَيِّناً
پس عُمر گفت: همانا جابر جریر طلب کوچک و کمی داشتند
وَ أَنْتَ تَدَّعِينَ أَمْراً عَظِيماً يَقَعُ بِهِ الرِّدَّةُ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ!
و تو _شما_ ادعای أمر بزرگی می‌کنید که اگر به مهاجرین و انصار بگوییم، این ادعای شما را رَد می‌کنند.
فَقَالَتْ عَلَيْهَاالسَّلَامُ: إِنَّ الْمُهَاجِرِينَ بِرَسُولِ اللَّهِ وَ أَهْلِ بَيْتِ رَسُولِ اللَّهِ هَاجَرُوا إِلَى دِينِهِ
پس حضرت فرمودند: همانا مهاجرین به واسطه رسول خدا صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ و اهل‌بیت رسول خدا مهاجرت کردند به سوی دینِ خدا
وَ الْأَنْصَارُ بِالْإِيمَانِ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ بِذِي الْقُرْبَى أَحْسَنُوا
و انصار هم با ایمان به خدا و رسولش و احسان به خویشاوندان ایشان
فَلَا هِجْرَةَ إِلَّا إِلَيْنَا
مهاجرین هجرت نکردند مگر به سوی خاندان ما
وَ لَا نُصْرَةَ إِلَّا لَنَا
و انصار نصرت نکردند مگر ما را
وَ لَا اتِّبَاعَ بِإِحْسَانٍ إِلَّا بِنَا
و در احسان و نیکی فقط از ما پیروی کردند
وَ مَنِ ارْتَدَّ عَنَّا فَإِلَى الْجَاهِلِيَّةِ
و کسانی که از ما برگشتند به جاهلیّت برگشتند
فَقَالَ لَهَا عُمَرُ: دَعِينَا مِنْ أَبَاطِيلِكِ
پس عُمر گفت: رها کن ما را از این سخنان باطل! _به خدا پناه می‌بریم از این سخنان_
وَ أَحْضِرِينَا مَنْ يَشْهَدُ لَكِ بِمَا تَقُولِينَ!!
و کسانی را به پیش ما حاضر کن که به این گفته‌های شما شهادت دهند.
ادامه‌‌ی روایت در مجلس بعد....
وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ
[1] بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج29، ص: 195 و عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآيات و الأخبار و الأقوال (مستدرك سيدة النساء إلى الإمام الجواد، ج11-قسم-2-فاطمةس، ص: 633
[2] در مورد نویسنده‌ی کتاب کشکول این‌گونه آمده است: «و الكشكول ليس للعلّامة الحلّيّ قطعا، لأنّ مؤلّفه قال في مقدّمته و وسطه أنّه ألف الكتاب في سنة 735 ه و العلّامة توفّي في سنة 726 ه، و الظّاهر أنّه تأليف السّيّد حيدر بن عليّ الحسينيّ، و ذكر شيخنا الطّهرانيّ في الذّريعة 18- 12 نسبة الكشكول إلى العلّامة من الشّيخ الحرّ و نسبته إلى غيره من غيره فلاحظ.»
[3] الأحزاب (33) آیه 33: {إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيرا}
ترجمه: خدا فقط مى خواهد آلودگى را از شما خاندان [پيامبر] بزدايد و شما را پاك و پاكيزه گرداند.
[4] وَ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ: «إِنَّ فَاطِمَةَ بَضْعَةٌ مِنِّي، مَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِي، وَ مَنْ غَاظَهَا فَقَدْ غَاظَنِي وَ مَنْ سَرَّهَا فَقَدْ سَرَّنِي»؛/ إعتقادات الإمامية (للصدوق)، ص: 105
[5] الروم (30) آیه 38
[6] در متن روایت منقول از کتاب شریف بحارالأنوار "خَمْسَةِ أَقْسَام" آمده است.
[7] الحشر (59) آیه 7
ترجمه: بخواهد چيره مىگرداند، و خدا بر هر كارى تواناست. آن‌چه خدا از [دارايىِ] ساكنان آن قريهها عايد پيامبرش گردانيد، از آنِ خدا و از آنِ پيامبر [او] و متعلّق به خويشاوندان نزديك [وى] و يتيمان و بينوايان و درراه ماندگان است، تا ميان توانگران شما دست به دست نگردد.
[8] الشوری (42) آیه 23
ترجمه: بگو به ازاى آن [رسالت] پاداشى از شما خواستار نيستم مگر دوستى در باره‌ی خويشاوندان.
[9] التوبة (9) آیه 60
ترجمه: صدقات، تنها به تهيدستان و بينوايان و متصديّان [گردآورى و پخش] آن، و كسانى كه دل‌شان به دست آورده مى شود.
