به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز
مجلس شانزدهم مبحث جامع فدک
سطح ادبیات خطبه‌ی فدک با خطابه‌ی غدیر متفاوت است
اگر بخواهیم مثالی برای سطح ادبیات خطبه‌ی فدک نسبت به خطابه‌ی غدیر بزنیم، می‌گوییم: سطح خطبه‌ی فدک مانند کتاب کلیله‌ودِمنه و خطابه‌ی غدیر مانند ادبیات روزنامه‌‌ها است. علّت این است که مخاطبین پیغمبر اکرم صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ عموم مردم و قشرهای مختلف بوده‌اند اما مخاطب خطبه‌ی حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ هیئت حاکمه و سران قبایل انصار و مهاجرین بوده‌اند و لذا حضرت خیلی ادبی صحبت کرده‌اند.
در فضای مناسب سال‌های تبدیل حکومت بنی‌امیّه به بنی‌العباس، شیعه بسیار روی خطبه‌ی فدک کار کرده است و حتا خانواده‌ها برای فرهنگ‌سازی این خطبه‌ی شریف، آموزش خطبه‌ی فدک را جزو مهریه‌ی دختران‌شان قرار می‌دادند. روایت فدک نیز از افراد مختلفی از جمله حضرت زینب عَلَیهِاالسَّلَامُ نقل شده است.
آغاز شرح خطبه‌ی فدک
در ادامه‌ی کتاب اللمعة البیضاء، آقای محمّدعلی‌بن‌احمد قرچه داغی تبریزی انصاری به شرح خطبه‌ی شریف فدک می‌پردازد.
لَمّا اَجْمَعَ اَبُوبَكْرٍ عَلى مَنْعِ فاطِمَةَ عَلَیهِاالسَّلَامُ فَدَكاً
زمانی که ابوبکر تصمیم قطعی گرفت که فدک را از فاطمه عَلَیهِاالسَّلَامُ بگیرد
"اَجْمَعَ" إجماع دوتا اصلاح دارد. یکی این‌که می‌گویند: علما در این موضوع اجماع دارند یعنی هم‌نظر هستند. یک معنای اجماع هم این است که ما در مورد یک‌کاری افکارمان را متمرکز کنیم و تصمیم قطعی بگیرم.
وَ صَرَفَ عامِلَها مِنْها وَ بَلَغَها ذَلِكَ
نماينده‌ى ایشان را از فدك بيرون راند و اين خبر به حضرتش رسيد.
لاثَتْ خِمارَها عَلى رَأْسِها
مقنعه‌ای بر سَر کرد
"لاثَتْ" یعنی به سَر انداخت. "خِمارَها" یعنی پوشاندن، پنهان شدن؛ به شراب هم که می‌گویند: خَمر، به این دلیل است که عقل را می‌پوشاند. مُخمّر آبجو نیز یعنی جُو در آن پنهان شده است.
وَ اشْتَمَلَتْ بِجِلْبابِها
و پوشش سرتاسرى پوشيد
"جِلْبابِ" به معنی لباس و پارچه سرتاسری بزرگ است. معنای این کلمه با واژه‌ی "اشْتَمَلَتْ" بهتر فهمیده می‌شود. شامل، مشتمل، یعنی فراگرفتن؛ فاعل این "اشْتَمَلَتْ" حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ هستند. یعنی ایشان خودشان را مشمول لباس سرتاسری که تمام بدن را فرا می‌گیرد، قرار دادند. تا این‌جا حضرت دو تا چادر و حجاب گرفته‌اند. حجاب بعدی
وَ اَقْبَلَتْ فى لُمَّةٍ مِنْ حَفَدَتِها وَ نِساءِ قَوْمِها
و در ميان بانوان خدمت‌گزار و خويشاوند به راه افتاد.
"اَقْبَلَتْ" یعنی رو کردن. "لُمَّةٍ" هم به معنی مجموعه است. "حَفَدَ" از حفید هم به معنای نوه است و هم به معنای خدمت‌گزار و علاقه‌مند نیز گفته شده است؛
تَجُرُّ أَدْراعَها، تَطَأُ ذُيُولَها
لباس‌هاى او به زمين كشيده مىشد و زير پايش مى‌رفت
"أَدْراعَ" جمع دْرعَ است که به معنای زره، پیراهن و چادر می‌باشد که آویزان شده است. "تَطَأُ" به معنی برخورد کردن است و "ذُيُولَ" یعنی پایین؛ این‌که می‌گویند: ذیل نامه را امضاء کنید هم یعنی پایین نامه امضاء کنید.
ما تَخْرِمُ مِشْيَتُها مِشْيَةَ رَسُولِ اللّهِ صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ
راه رفتن او از راه رفتن پيامبر صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ چيزى كم نداشت و آن را به ياد مى‌آورد
"مِشْيَةَ" به معنای راه رفتن است و "تَخْرِمُ" یعنی کم آورد و "ما تَخْرِمُ" یعنی چیزی کم نمی‌آورد. یعنی وقتی به راه رفتن حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ نگاه می‌کردند، انگار که خود پیامبر صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ راه می‌رود. پیغمبر اکرم صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ مقداری بلند و کوتاه راه می‌رفتند که نشانه‌ی تواضع است.
حَتّى دَخَلَتْ عَلى اَبِى بَكْرٍ الْمَسْجِدَ
در مسجد وارد بر ابوبكر شد
یعنی ایشان وارد بر مجلسی شدند که هیئت حاکمه جلسه داشت و جالب است! در هیچ تاریخی نیامده است که حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ قبل حضورشان در مسجد، اطلاع داده باشند، زیرا احتمال داشت که آن‌ها نقشه‌ای طرح کنند تا حضرت زهرا نتوانند برنامه‌شان را پیاده نمایند.
وَ هُوَ فى حَشْدٍ مِنَ الْمُهاجِرِينَ وَ الاَنْصارِ وَ غَيْرِهِمْ
و در حالی که او با بسيارى از مهاجران و انصار و ديگر مردمان نشسته بود
فَنِيطَتْ دُونَها وَ دُونَ النّاسِ مُلاءَةٌ فَجَلَسَتْ
پس ميان مردمان و حضرتش پرده‌‌اى آويخته شد
واژه‌ی"نِيطَ" به معنای انداخته شدن است. "دُونَ" به معنی بین نیز آمده است. این چهارمین چادر و حجاب حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ است.
باید حواس‌مان جمع باشد که دشمن تمام تلاش بر این است که حجاب را از سَر دختران و زنان ما بَر دارد لذا سعی نماییم که این مطالب را برای خانواده‌ها‌ی‌‌مان نیز بیان کنیم که بدانند حجاب حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ چگونه بوده است.
وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ
