به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز

مجلس هجدهم مبحث جامع فدک 

سطح ادبیات خطبه فدک حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ به قدری بالا است که انگار ایشان تصمیم داشته‌اند از هیئت حاکمه غاصب، رو کم نمایند! ایشان در این سخنرانی‌شان بین شصت تا هشتاد ضرب المثل استفاده فر‌موده‌اند. در این‌جا ایشان دومین بخش حمد و به یک‌ تعبیر سومین بخش حمد شان را بیان می‌فرمایند. علّت این‌که می‌گوییم سومین بخش این است که حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ یک ابتکار جدید و فوق‌ العاده کرده‌اند که تقریباً هیچ‌کدام از ائمه علیهم‌السلام این‌کار را انجام نداده‌اند. ایشان در ابتدای صحبت‌شان می‌فرمایند:
اَبْتَدِءُ بِحَمْدِ مَنْ هُوَ اَوْلى بِالْحَمْدِ وَ الطَّوْلِ وَ الْمَجْدِ
یعنی ایشان یک تابلو زده‌اند که می‌خواهم با حمد شروع نمایم و بعد فرمو‌ده‌اند:
اَلْحَمْدُ للّهِ عَلى ما اَنْعَمَ
که در واقع دومین بخش حمد ایشان است و سپس بخش سوم آن که می‌فرمایند:
اَحْمَدُهُ بِمَحامِدَ جَمَّ عَنِ الاِحْصاءِ عَدَدُها
ستایش می‌کنم خداوند را به خاطره نعمت‌هایی که روی هم انباشته شده و عدد آن‌ها دیگر قابل شمارش نیستند
باید توجّه داشت! حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ در زمانی این‌گونه حمد خدا می‌فرمایند که چند روز بیشتر از سقط فرزند‌شان و هجوم به بیت‌شان و غصب حقِّ همسران نگذشته است. اگر شخصی فقط همین یک‌ جمله از سخنرانی ایشان را می‌شنید،‌ تصور می‌کرد که ایشان هیچ‌گونه مشکل و ناراحتی ندارند و در کمال آسایش و آرامش به حمد خداوند مشغول هستند.
"مَحامِدَ" به معنی محل حمد است، یعنی آن‌که سبب حمد و جایگاه ستایش است پس "مَحامِدَ" یعنی آن‌که حمد می‌طلبد. واژه‌ی "جَمَّ" هم یعنی انباشته شده، اصل آن برای ریگ به کار می‌رود زیرا روی هم انباشه می‌شود و مانند خاک توی هم نمی‌رود. حِصی نیز به معنی ریگ است و عرب به کار شمارش می‌گوید: "إحْصاءِ" یعنی ریگ‌ کاری؛
وَ نَأى عَنِ الْمُجازاةِ أَمَدُها
و دور است از پاداش بُرد آن
"نَأى" به معنی دور است، این‌که می‌گویند: بلاد نائیه یعنی شهرهای دور و "أَمَدُ"هم یعنی بُرد و منطقه؛ به عبارتی ما باید ابتدا بُرد یک نعمت را بدست بیاوریم و سپس بابت آن تشکر نماییم. به طور مثال اگر شخصی احوال ما را بپرسد ما بابت این احوال پرسی از او تشکر می‌‌کنیم، اما اگر شخصی یک خانه به ما هدیه دهد یا اعتقادات غلط ما را تحصیح کند، آن‌گاه ما تا آخرین روز عمر‌مان از او تشکر خواهیم کرد. واژه‌ی "الْمُجازاةِ" در این‌جا به معنی تشکر و حمد ما از خداوند است. حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ می‌فرمایند: خدا را ستایش می‌کنم به خاطر نعمت‌هایی که بُرد آن از پاداش و تشکر من دور است. لذا ما هر چه نگاه می‌کنیم نعمت است! این‌که شیعه هستیم، دوستان خوب، اساتید خوب، جلسات روضه اهل‌بیت علیهم‌السلام، پدر و مادر خوب و .... داشته‌ایم.
وَ تَفاوَتَ عَنِ الاِدْراكِ أَبَدُها
و نمی‌توانیم تصوّر نماییم بی‌نهایت بودن نعمت‌ها را
"تَفاوَتَ" از لغت فوت می‌آید. {عَنِ الاِدْراكِ أَبَدُها} یعنی حتا تصوّر هم نمی‌توانیم بکنیم! خیلی چیزها هست که در بیرون نیست، اما ما می‌توانیم آن‌ را تصوّر نماییم مانند این‌که انسانی را تصوّر نماییم که بلندی قد او به اندازه‌ی یک ساختمان چند طبقه باشد. در حالی حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ می‌فرمایند:
وَ تَفاوَتَ عَنِ الاِدْراكِ أَبَدُها
بی‌نهایت بودن نعمت‌ها به نحوی است که به ادراک نمی‌گنجد.
  
وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ