به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز

مجلس هفدهم مبحث جامع فدک

ادامه‌ی شرح خطبه فدک

ثُمَّ أَنَّتْ أَنَّةً ارْتَجَّتْ لَهَا الْقُلُوبُ وَ ذَرَفَتْ لَهَا الْعُيُونُ
زمانی که پرده‌ای آویخته شد بین مردان و بانوان، حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ نشستند و آهی کشیدند، آه کشیدنی! "ارْتَجَّتْ لَهَا الْقُلُوبُ" یعنی قلب‌ها برای آن مضطرب شدند و چشم‌ها برای آن اشک ریختند
وَ اَجْهَشَ الْقَوْمُ لَها بِالْبُكاءِ وَ النَّحِيبِ
و قوم تکانی خوردند و به پا خاستند برای حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ به گریه و ناله
فَارْتَجَّ الْمَجْلِسُ
پس مجلس مضطرب شد و به هم خورد
ثُمَّ اَمْهَلَتْ هُنَيَّةً
سپس یک چند لحظه‌ای مهلت دادند
"هُنَيَّةً" یعنی یک لحظه‌ی کوچک، به اندازه‌ی نفس کشیدن.
حَتّى اِذا سَكَنَ نَشِيجُ الْقَوْمِ وَ هَدَأَتْ فَوْرَتُهُمْ
تا زمانی که این اضطراب قوم آرامش پیدا کرد و فوران گریه‌شان آرام شد.
اِفْتَتَحَتِ الْكَلامَ بِحَمْدِ اللّهِ وَ الثَّناءِ عَلَيْهِ وَ الصَّلاةِ عَلى رَسُولِهِ
ایشان گفتارشان را شروع کردند به حمد و ثنای خدای متعال و درود فرستادن بر رسول خدا صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ
فَعادَ الْقَوْمُ فى بُكائِهِمْ
پس قوم دوباره شروع به گریه کردند _زیرا که یاد رسول خدا صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ افتادند_
فَلَمّا اَمْسَكُوا عادَتْ عَلَیهِاالسَّلَامُ فى كَلامِها فَقالَتْ:
پس زمانی که امساک کردند از گریه و ناله، حضرت دوباره برگشتند در کلام‌ خودشان و فرمودند:
معمولاً پیامبر اکرم صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ و ائمه علیهم‌السلام زمانی که می‌خواستند کلامی را آغاز نمایند، با عبارتی مانند:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم‏
یا
اَلْحَمْدُ للَّهِ الَّذى عَلا فى تَوَحُّدِهِ
بوده است. اما حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ یک کار اضافه‌تر انجام داده‌اند! ایشان اعلام می‌فرمایند که می‌خواهم با حمد خدا شروع نمایم؛ یعنی غیر از این‌که کلام‌شان را با حمد شروع کرده‌اند، اعلام و تأکید نیز فرموده‌اند. این خود یک درس بزرگ است برای ما که می‌بینیم ایشان در اوج ناراحتی و مظلومیّت، تابلویی می‌زنند که باید در همه حال خدا را حمد کرد.
اَبْتَدِءُ بِحَمْدِ مَنْ هُوَ اَوْلى بِالْحَمْدِ وَ الطَّوْلِ وَ الْمَجْدِ
ابتدا می‌کنم به ستایش کسی که سزاوارتر است به حمد و نعمت‌دهی و بزرگواری
اَلْحَمْدُ للّهِ عَلى ما اَنْعَمَ
ستایش می‌کنم خداوند را بر نعمت‌هایی که داده است
خیلی از این نعمات مادی و خیلی از آن معنوی است. این‌که حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ می‌فرمایند: "اَلْحَمْدُللّهِ" یعنی تمام ستایش‌ها اول برای خداوند است. یعنی ما برای تشکر از پدر و مادر‌مان هم، اول باید از خداوند تشکر نماییم، زیرا که همه‌ی نعمت‌ها را خداوند داده است. این الف و لام در "اَلْحَمْدُللّهِ" را در ادبیات می‌گویند: الف و لام استغراق که به معنای تمام و کُل می‌باشد. به عبارتی اگر این الف و لام را بردارند و به جای آن کُل بگذارند،‌ باز هم درست است.
"حَمْدُ" به معنی ستایش، أعم است از این‌که نعمتی به ما برسد یا این‌که آن نعمت مستقیم به ما نرسیده باشد، یعنی مثلاً کار خوبی باشد که خداوند انجام داده است. مثل این‌که شخصی به پدر و مادرش احترام زیادی می‌گذارد، این به ما برنمی‌گردد ولی ما بابت این کار خوب،‌ او را ستایش می‌کنیم. اما واژه‌ی "شکر و تشکر" را در مقابل نعمتی که به ما رسیده است،‌ انجام می‌دهیم. لذا حضرت زهرا عَلَیهِاالسَّلَامُ می‌فرمایند:
وَ لَهُ الشُّكْرُ عَلى ما اَلْهَمَ
و او را شکر می‌کنم بابت الهاماتی که به ما کرده است
وَ الثَّناءُ بِما قَدَّمَ
و ستایش می‌کنم خداوند را به جهت نعمت‌هایی که از پیش قرار داده است
"ثناء" هم یک نوع حمد است. نعمت‌های از پیش مثل این‌که خداوند را ستایش می‌کنم بابت خلق زمین و آسمان، خلق نور پیغمبر اکرم صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ قبل از خلقت عالَم، یا این‌که بهشت و جهنّم را برای بشر آفریده است.
مِنْ عُمُومِ نِعَمٍ ابْتَدَأَها
بابت تمام نعمت‌هایی که آغاز کرده است
نعمت‌هایی مانند خلق نور، روح و بدن انسان؛ پدر و مادر؛ آسمان و زمین و ...
وَ سُبُوغِ آلاءٍ اَسْداها
و بر عطاياى پيشين و فراگير
"سُبُوغِ" به معنای فرو ریختن کامل است. "آلاءٍ" به معنای نعمت‌های مادی و معنوی است. تفاوت آن با "نِعَم" این است که نعمت بیشتر نعمت‌های مادی است اما آلاء شامل نعمت‌های مادی و معنوی می‌شود.
وَ اِحْسانِ مِنَنٍ والاها
و او را ثنا می‌گوییم بابت احسان نعمت‌هایی که فاصله‌ای نداده است که کهنه بشوند. "والاها" یعنی پُشت سرهم ریخته است. مثلاً‌ اول روح را خلق کرده،‌ بلافاصله جسم را خلق کرده، بعد پدر و مادر خلق کرده و بلافاصله به ما روزی داده است و همچنین....
  
وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ