به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز
 

مسجد قبا

زمانی که رسول خدا صلی الله و علیه و آله به شهر مدینه هجرت کردند در تاریخ 12 یا 14 ربیع الاول به نزدیکی مدینه رسیدند. ایشان در روستایی  نزدیک یثرب به نام قبا، ساکن شدند و منتظر ماندند تا امیرالمومنین علیه السلام به همراه زنان هاشمی به ایشان برسند. در مدت یک هفته ای که در روستای قبا ساکن بودند نخستین مسجد مسلمانان را بنا نمودند. امروزه این مسجد به نام مسجد قبا شناخته شده است.(1)
ایشان در این روستا زمینی را از کلثوم بن هدم خریداری فرمودند و سنگ بنای مسجد را پایه ریزی نمودند. دیوار بنای اصلی مسجد از سنگ های آتشفشانی تشکیل شده بود و سقف آن بر روی سه ردیف ستون بنا شد. پیامبر صلی الله و علیه و آله خود در ساخت این مسجد شرکت داشتند. در آن زمان مساحت مسجد حدود 34 متر بود. از آن جایی که عمار یاسر در ساخت  این مسجد بسیار کوشش کرد، این مسجد را منتسب به او نیز می دانند.(2)

به این مسجد در آیات 108 و 109 سوره ی توبه نیز اشاره شده است.(3) پیامبر این مسجد را بسیار محترم می دانستند و حتی پس از سکونت در مدینه هر هفته روزهای شنبه به صورت پیاده یا سواره برای اقامه ی نماز به مسجد قبا می آمدند.(4) ایشان می فرمودند:
« هرکس در خانه ی خود وضو بگیرد و سپس به مسجد قبا بیاید و در آن نماز بخواند پاداش یک عمره را خواهد داشت.»(5)
اولین تغییر در مسجد قبا تغییر محراب مسجد در زمان حیات رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم از بیت المقدس به سمت کعبه بود. محل محراب پیامبر قبل از تغییر قبله در محل دیوار شمالی مسجد بود که این محراب در دوران آل سعود برداشته شد.
در دوران خلافت عثمان بن عفان مسجد را تعمیر و گسترش دادند. اواخر قرن اول هجری و به دستور ولید در مدت حکومت عمر بن عبدالعزیز مسجد را گسترش دادند و رواق هایی به آن اضافه کردند. تا سال ها مسجد این شکل را به خود حفظ کرد.
در سال 555 هجری قمری یک ایرانی به نام جمال الدین اصفهانی وزیر زنگیان موصل دستور بازسازی و تعمیر مسجد قبا را صادر کرد. از جمال الدین اصفهانی در مدینه و مکه اثرات هنری زیادی به جا مانده است . در قرن 8 و 9 هجری قمری بار دیگر تغییرات و تعمیرات اساسی در مسجد انجام شد.
امروزه با آخرین تغییرات مسجد که در دوران سعودی انجام شد، رواق های مسجد گسترش یافت و بر فراز شش شبستان مسجد شش گنبد به قطر 12 متر ساخته شد و چهار گلدسته به ارتفاع 47 متر در آن ساخته و مساحت آن به 13500 متر مربع رسید. این مسجد امروزه گنجایش حدود بیست هزار نمازگزار را دارد.
 

منابع:

(1)المساجد الائریه فی مدینه – عبدالغنی- صفحه ده
(2)اثار اسلامی مکه  و مدینه – جعفریان- صفحه ی 201
(3)تفسیر نمونه جلد هشت
(4)طبقات- ابن سعد- جلد اول
(5) البدایه و النهایه- ابن کثیر- جلد سوم