به نام خداوند همه مِهر مِهر وَرز
مقام ابراهیم(قسمت اول)
مقام ابراهيم عليه السلام كه در قرآن كريم به عنوان يكى از نشانه هاى روشن آمده، سنگی است که از كهن ترين آثار موجود در مسجدالحرام است. رنگ اين سنگ ميان زردى و سرخى و به طول و عرض چهل سانتی متر و بلندی پنجاه سانتی متر می‌باشد.
این سنگ امروزه با پوششی از ورق طلاى خالص در اطراف آن بسته شده و جاى دو پا در وسط آن ديده مى شود كه بر اثر تماس دست زائران، اثر دقيق پاها و انگشتان آن مشخص نيست.مقام بر پايه اى از سنگ مرمر با قطر ۳۶ سانتى متر قرار گرفته و با اتصالاتى از طلا بدان مهار گرديده است و در داخل مقصورهاى از شيشه، از نوع كريستال قرار گرفته و بالاى آن قبه اى كوچك و هلالى بر فراز آن نصب گرديده است. ارتفاع اين بنا از كف زمين بالغ بر سه متر مى گردد. مقام در ضلع شرقى كعبه، مقابل درِ كعبه می‌باشد و كسى كه رو به مقام بايستد كعبه و درِ خانه رو به رویش قرار خواهد گرفت.
مقام ابراهيم تا فتح مكه داخل كعبه بوده و پس ازآن زمانى كه آيه (وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلّىً) (سوره‌ی بقره- آیه ۱۲۵) نازل شد، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آن راكنار كعبه، نزديك در نصب كردند.
در دوران خليفه دوم سيل عظيمى وارد مسجدالحرام شد و مسجد را گرفت و مقام ابراهيم را از جاى خود كند كه بعدا آن را در پايين مكه پيدا كردند. زمانى كه خليفه از اين ماجرا آگاه شد، در رمضان سال ۱۷ به مكه آمد و پس از تحقيق از محلّ اصلى آن، مقام را به جايى كه اكنون قرار گرفته انتقال داد. وى پايه اى ساخت و مقام را به جاى خود منتقل كرد كه تا امروز همچنان در همان جا باقى است.
در سال ۲۰۲ هجری قمری سيل ديگرى پايه هاى مقام را خراب كرد. متوكل دستور ساخت جايگاه مقام ابراهيم را داد و براى آن هشت هزار مثقال طلا و هفتاد هزار درهم نقره براى استوار كردن آن هزينه كرد. در دوران مهدی عباسی براى محافظت بيشتر، پايين و بخش بالاى مقام را زر اندود و در سال ۲۰۶ هجرى نيز دوباره آن را زراندود كردند.
ساختمان مقام در گذشته
در شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام آمده است: در حال حاضر گنبدى بلند، از چوب ثابت و قائم بر چهار ستون سنگى تراش شده است كه ميان اين ستون ها از چهار سو دريچه هايى آهنى قرار دارد؛ از سمت شرق وارد مقام مى شوند و دور تا دور اين گنبد داراى نقش و طلاكارى شده و سقف آن با آهك سفيد گرديده است.
تازه ترين زمانى كه اين قسمت مرمّت شد، رجب سال ۸۱۰ است. مقام در ميان اين چهار پنجره آهنى، درونِ گنبدى آهنى، كه در زمين ثابت شده، واقع است؛ گنبدى كه روى آن قرار دارد نيز با سُرب ريخته شده در زمين، ثابت گشته به طورى كه جز با كلنگ و تيشه نمى توان گنبد آهنى را از جاى خود در آورد و چه بسا اين گنبد آهنى كه در حال حاضر مقام درون آن قرار گرفته، همان گنبدى باشد كه به هنگام آمدن حجاج به مكه، روى مقام قرار داده مى شد تا مورد حفاظت قرار گيرد.
سازه‌ي روي مقام، كه آن را مقصوره مي نامند، پس از ۳۰ سال با مقصورۀ ديگري تعويض شد كه تاكنون در مسجدالحرام وجود دارد. پس از تخريب ساختمان مقام ومصلي،۷ متر عقب تر سايباني تقريبا با همان ابعاد مصلي ساختند تا حجاج نماز طواف خود را آنجا به جا آورند. البته اين سايبان نيز درسال ۱۳۹۹ هجری قمری،به همان دليل تخريب شد. مقصوره‌ی قبلی در موزه‌ی حرم نگهداری می‌شود.
در دوران عثمانی حاشيه اين پرده به وسيله تارهاى نقره و طلا همانند پرده كعبه معظمه بافته شده بود و پرده ياد شده را همواره بر روى صندوق چوبى كه در داخل پنجره آهنى، بر روى سنگ مقام قرار داشت، مى انداختند. اين پرده همه ساله به همراه پرده كعبه، در دوران عثمانيان، از مصر به مكه ارسال مى شد كه در اين دوره، گاه اتفاق مى افتاد هر پنج سال يكبار براى مقام پردهاى فرستاده مى شد. سپس در سال‌هاى اخير ارسال پرده مقام قطع شد، بطورى كه پرده مقام در سال ۱۳۸۷ هجرى مربوط به سي‌سال قبل بود (تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه).
درباره‌ی انتقال مقام به نقطه‌ی ديگر مسجد، در حوالى سال‌هاى ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۰ قمرى، بحثهاى زيادى ميان علماى اهل تسنن صورت گرفت. ابتدا قرار بود كه مقام به مقصورهاى كه در نزديكى باب بنى شيبه ساخته شد، منتقل شود. اما به دليل مخالفت عمومى علماى اسلامى در ساير نقاط با اين اقدام و تأكيد بر ابقاى آن در محل قبلى و البته در مقصوره فلزى موجود دولت سعودى به اجبار پذيرفت تا آن را در بناى كوچكترى كه امروزه موجود است، قرار دهد.
